ورزشکارانی که کنار مردم ایستادند

 

تنها دو روز به آغاز جام جهانی باقی مانده است. تصاویر برخی بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران با لبخند و ژست‌های شاد در میان اندوه و خشم معترضان بسیاری از شهروندان ایرانی را شوکه کرده و واکنش کاربران فضای مجازی را در بر داشته است. برخی برای تیم ملی آرزوی باخت کرده‌اند، برخی عبارت  «ملی» را از پسوند تیم حذف کرده‌اند و برخی از این تیم به عنوان تیم ملی جمهوری اسلامی نام می‌برند. تیمی که گفته می‌شود برخی بازیکنانش ، بیش از معترضان طرف حکومت ایستاده اند. 

در دو ماه گذشته که سراسر ایران از شعار و خشم و گلوله و خون پر بود برخی ورزشکاران اما کنار مردم ایستادند این گزارش درباره آن‌هاست؛ ورزشکارانی که کنار مردم ایستادند.

اولین شوک اعتراضی فوتبالیست‌ها 

تصویری که تا سه دهه پس از انقلاب سال ۵۷ از ورزشکاران در عرصه سیاست به چشم می‌خورد، حمایت از نامزدهای انتخابات، دست گرفتن قاب عکس کشته شدگان جنگ و در نهایت نامزدی در انتخابات شورای شهر و مجلس بود. تصویری که سال ۱۳۸۸ ناگهان عوض شد؛ تیم ملی فوتبال ایران در حالیکه برای رفتن به جام جهانی به یک برد در سئول نیاز داشت، در میانه اعتراضات سال ۱۳۸۸ در حالی وارد زمین شد که بازیکنان مطرح آن چون علی کریمی، مهدی مهدوی کیا، حسین کعبی، جواد نکونام، محمد نصرتی و مسعود شجاعی با مچ بندهای سبز به میدان رفتند. وحید هاشمیان و خسرو حیدری هم با مچ بند سبز روی نیمکت نشستند؛ حرکتی مقابل دوربین‌ رسانه‌های بین‌المللی در حمایت از جنبش سبز و میرحسین موسوی پس از انتخابات جنجالی ریاست جمهوری.

این، اولین حرکت اعتراضی دسته جمعی ورزشکاران آغازی برای رفتار متفاوت ورزشکاران محسوب می‌شد. سالها پس از آن اقدام، علی کریمی به چهره منتقد فدراسیون فوتبال و در ادامه منتقد حاکمیت تبدیل شد و وریا غفوری، ستاره باشگاه استقلال نیز به چهره‌ای منتقد تبدیل شد که به طور علنی از بی‌عدالتی، نابرابر و فساد و فشار بر اقشار مختلف جامعه می‌گفت.

با این حال، جنبش اعتراضی که پس از قتل حکومتی مهسا امینی رخ داد و با شعار زن زندگی آزادی برای دنیا شناخته شد، حرکت اعتراضی ورزشکاران را وارد مرحله تازه‌ای کرد.

نه به حجاب اجباری

یکی از جنجالی‌ترین واکنش‌های ورزشکاران به اعتراضات اخیر ایران و سرکوب معترضان، برداشتن حجاب اجباری از سوی تعدادی از ورزشکاران زن بوده است. 

خبرسازترین چهره در این نوع، الناز رکابی، دختر صخره نورد تیم ملی ایران بود که ۲۴ مهر در مسابقات آسیایی در کره جنوبی بدون حجاب ظاهر شد. او پس از بازگشت  ابتدا وادار به اعترافات اجباری و سپس ملاقات با «حمید سجادی» وزیر ورزش و جوانان شد. الناز رکابی از ابتدای بازگشت تاکنون در حبس خانگی نگهداری می‌شود اما همچنان از جنبش اعتراضی مردم حمایت میکند. او به مناسبت چهلم مهسا امینی با انتشار یک استوری در اینستاگرام در کنار تصویری از مهسا امینی نوشت: «این روزها شما قهرمان من هستید. شما انسان‌هایی که برای عادی بودن و زندگی عادی داشتن، بهای سنگینی دادید. زندگی امن، آرام و آزاد، کمترین حق همه انسان‌هاست.» 

نیلوفر مردانی، دختر اسکیت باز عضو تیم ملی ایران، روز ۱۶ آبان در مسابقات بین‌المللی ترکیه حجاب اجباری خود را برداشت. او پس از کسب عنوان قهرمانی، بدون حجاب و با پیراهنی مشکی که روی آن نام ایران نوشته شده بود، روی سکو ایستاد.

یک روز بعد، وزارت ورزش در بیانیه‌ای ادعا کرد که حضور نیلوفر مردانی در رقابت‌های ترکیه بدون مجوز شورای برون مرزی وزارت ورزش و جوانان بوده است. 

این ورزشکار نیز با انتشار ویدیویی در اینستاگرام اعلام کرد که هنگام رفتن روی سکو حجابش را فراموش کرده بود.

گزارش‌هایی هم از بازداشت فاطمه آزاد، قهرمان ووشو ایران منتشر شده است.

فاطمه آزاد، ووشوکار اهل گناوه، سابقه یک بار قهرمانی و یک نایب قهرمانی رقابت‌های ووشو کشوری در بخش «ساندای سنتی» را دارد. روز ۲۳ آبان منابع آگاه به ایران وایر اطلاع دادند که فاطمه آزاد حدود سه هفته پیش به دلیل برداشتن حجاب اجباری بازداشت شده و کسی از وضعیت او اطلاعی ندارد.

سرودی که دیگر ملی نیست

موج اعتراضات و سرکوب شدید مردم، واکنش های متعددی در میان ورزشکاران برانگیخت؛ از جمله اینکه بسیاری از آنان دیگر رغبتی برای خواندن سرود ملی جمهوری اسلامی نشان ندادند.

در اتفاقی بی‌سابقه در ورزش ایران، روز ۱۴ آبان در جریان مراسم پیش از آغاز دیدار تیم‌های فوتبال ساحلی ایران و امارات، هیچیک بازیکنان تیم فوتبال ساحلی ایران، حاضر به همخوانی با سرود جمهوری اسلامی نشدند.

سکوت این بازیکنان در زمان پخش سرود جمهوری اسلامی صداوسیما را مجبور کرد که از میانه‌های پخش سرود ملی، تصاویر آرشیوی را به نمایش بگذارد.

بازیکنان تیم ملی فوتبال ساحلی ایران همچنین پس از رسیدن به مقام قهرمانی جام بین قاره‌ای، در مراسم دریافت جام، خوشحالی نکردند. این رفتارها موجب شد که مراسم استقبال از تیم فوتبال ساحلی در فرودگاه با دخالت نیروهای امنیتی بر هم خورد.

تیم ملی واترپلو ایران هم روز ۱۷ آبان در جریان رقابت‌های قهرمانی آسیا مقابل هند قرار گرفت. بازیکنان این تیم در زمان پخش سرود جمهوری اسلامی، حاضر به همخوانی این سرود نشدند.

بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران هم از از همخوانی سرود جمهوری اسلامی سر باز زدند. این تیم روز ۱۹ آبان پیش از اعزام به مسابقات جام جهانی، یک بازی دوستانه با تیم اروگوئه در ورزشگاه آزادی برگزار کرد که در آغاز آن، به غیر از دو بازیکن تیم ملی، بقیه بازیکنان سرود ملی را همخوانی نکردند.

بازیکنان تیم والیبال نشسته ایران هم روز ۲۰ آبان پس از قهرمانی در مسابقات جهانی سرود جمهوری اسلامی را همخوانی نکردند. در همین روز، بازیکنان تیم ملی بسکتبال ایران هم اقدام مشابهی انجام دادند. آنها در مسابقات انتخابی جام جهانی در تهران مقابل تیم چین قرار گرفتند اما پیش از آغاز مسابقه، از همخوانی سرود ملی خودداری کردند.

همراهی چهره‌های ورزشی با معترضان

همزمان با در پیش گرفتن همه این شیوه‌ها، تعدادی از چهره‌های سرشناس ورزشی با انتشار پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی با معترضان همراهی کردند. تعداد دیگری نیز به سرکوب اعتراضات به شدت انتقاد کردند. 

در این بین، علی کریمی اولین چهره سرشناس ورزشی بود که به قتل حکومتی مهسا امینی واکنش داد. او روز ۲۶ شهریور که خبر جان باختن مهسا امینی منتشر شد، با انتشار پستی در شبکه های اجتماعی نوشت: «فرزندان آنها میروند، فرزندان ما میمیرند.»

کریمی از آن روز به طور دائم پست‌های مختلفی در حمایت از اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی منتشر کرد و پس از آن هم بارها به سرکوب اعتراضات انتقاد کرد. حمایت علنی از اعتراضات موجب شد که حساب‌های کاربری وابسته به سپاه پاسداران اسطوره فوتبال ایران و آسیا را حامی «اغتشاشگران» و «منافقین» معرفی کند.

حسین ماهینی، کاپیتان سابق تیم فوتبال پرسپولیس نیز تقریبا همزمان با علی کریمی با انتشار عکس مهسا امینی در توئیتر و اینستاگرام نوشت: «ازتون منتفریم، متنفر».

او در روزهای بعد وقتی که پستی علیه حسن عباسی، سخنران نزدیک به حکومت و سپاه پاسداران منتشر کرد، بازداشت شد.

البته بازداشت او انتقاد تند تعدادی از ورزشکاران از جمله تعدادی از بازیکنان تیم فوتبال پرسپولیس را به دنبال داشت. بازیکنان پرسپولیس که باید روز دهم مهر مقابل تراکتورسازی تبریز به میدان می‌رفتند، اعلام کردند که تا ماهینی آزاد نشود، مسابقه نخواهند داد. بازیکنان پرسپولیس که با فشار ماموران امنیتی وادار به مسابقه شدند، همگی بجز مهدی ترابی مچ‌بند سیاه بسته بودند. همزمان، چهره‌های سرشناس دیگری نیز چون مهدی مهدوی کیا، مهدی قائدی و عارف غلامی نیز در حمایت از حسین ماهینی پست‌هایی در اینستاگرام منتشر کردند. ماهینی مدتی بعد با قید وثیقه آزاد شد.

البته مهدوی کیا، همزمان با انتشار پستی در در اینستاگرام، از کتک زدن زنان در خیابان انتقاد کرده بود.

پس از قتل حکومتی مهسا امینی، فوتبالیست‌های دیگری نیز به این واقعه واکنش نشان دادند.

مسعود شجاعی، کاپیتان سابق تیم ملی ایران، روز ۲۹ شهریور با انتشار پستی نوشت: «زن ایرانی شعور دارد، شخصیت دارد، اصالت دارد، اسم دارد، رسم دارد، هویت و نشان دارد، احترام دارد، فرهنگ دارد، هنر دارد، نیاز به ارشاد ندارد.»

سردار آزمون، مهاجم سرشناس تیم ملی فوتبال ایران نیز سوم مهر با انتشار متنی در اینستاگرام نسبت به مرگ مهسا امینی واکنش نشان داد. او در انتهای این متن کوتاه نوشت: «شرم بر شما که به راحتی می‌کشید. زنده باد زنان ایرانی.»

روزبه سینکی دروازه‌بان پارس جنوبی جم، در دیدار تیمش مقابل خلیج فارس ماهشهر، روی بازوبند کاپیتانی خود نام مهسا، حدیث و نیکا، سه دختری که توسط نیروهای انتظامی و امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده‌اند را نوشت.

این اتفاقات و شدت گرفتن سرکوب اعتراضات مردمی، همراهی بیشتر ورزشکاران با مردم را در پی داشت. رسول خادم، قهرمان کشتی آزاد و رئیس پیشین فدراسیون کشتی در یادداشتی در اینستاگرام نوشت که ایستادن قهرمانان ورزشی در زمانِ مشکلات و اعتراضات مردم در کنار آنها موجب خوشحالی است و آنها به مسئولیت اجتماعی خود عمل می‌کنند.

او نمایندگان مجلس را به دلیل بی‌عملی در حل مشکلات مردم به باد انتقاد گرفت. تداوم انتقادات او از دستگاه حاکمیت که به سرکوب مردم ادامه داد، موجب شد که او نیز مانند تعداد دیگری از چهره‌های هنری و ورزشی ممنوع‌الخروج شود.

محمد موسوی، کاپیتان تیم ملی والیبال ایران، نیز به دلیل همراهی با مردم روز ۲۸ مهر ممنوع الخروج شد.  

همراهی با مردم برای عارف غلامی و سیاوش یزدانی، بازیکنان تیم فوتبال استقلال نیز هزینه داشت. رسانه ها روز ۱۴ مهر گزارش دادند که عارف غلامی، که به قتل مهسا امینی و سرکوب معترضان انتقاد کرده بود، با دستور مدیریت این باشگاه از حضور در تمرینات و مسابقات این تیم محروم شد. 

بازیکنان استقلال واکنش دیگری نیز به سرکوب مردم و کشتار معترضان نشان دادند. آنها روز ۱۱ آبان پس از پیروزی در دیدار سوپر جام، مراسم قهرمانی را بدون شادی برگزار کردند و این موضوع موجب شد که تلویزیون پخش این مراسم را قطع کند؛ این اقدام بازیکنان استقلال تمجید یحیی گل محمدی، سرمربی تیم فوتبال پرسپولیس را در پی داشت.

در این بین، با نزدیک شدن به مسابقات جام جهانی و اعزام تیم ملی فوتبال ایران به این مسابقات، تعدادی از بازیکنان از جمله جواد کاظمیان، مهرزاد معدنچی و امیر حسین صادقی در روزهای ۱۶و ۱۷آبان دعوت فدراسیون فوتبال را برای رونمایی از پیراهن تیم ملی، رد کردند. کاظمیان در اینستاگرامش نوشت: «تیم ملی او نوجوانان و جوانانی هستند که پر پر شدند.»

امیرحسین صادقی نیز نوشت: «توی کشوری که مجلسش دستور کشتار بده و پلیسش بی‌رحم باشه، دیگه فوتبال هیچ معنی نداره.»

در روزهای بعد، جواد نکونام، روز۲۴ آبان دعوت فیفا و تلویزیون قطری الکاس را برای حضور در قطر و تفسیر مسابقات رد کرد. علی کریمی و علی دایی نیز دعوت رسمی فیفا و فدراسیون فوتبال قطر را برای تماشای مسابقات جام جهانی رد کردند. علی دایی روز اعلام کرد که ترجیح میدهد در کنار مردم باشد و همدردی خود را با خانواده‌هایی که عزیزانشان را از دست دادند اعلام کند.

دایی البته پیشتر از آن از سرکوب و قتل حکومتی معترضان به شدت انتقاد کرده بود. در پی کشته شدن اسرا پناهی، دختر دانش آموزی که از سوی ماموران در دبیرستان شاهد اردبیل کتک خورد، عل دایی به شدت از اقدامات حکومت انتقاد کرد. او۲۵ مهر در یادداشتی در اینستاگرام تاکید کرد که سناریوسازی جمهوری اسلامی در مورد بیماری قلبی اسرا پناهی را قبول ندارد چرا که خودش اطلاعات کاملی از شهر زادگاهش، اردبیل، به دست آورده است.

تاکید علی دایی بر جان باختن اسرا پناهی بر اثر ضرب و جرح ماموران، حمله رسانه‌های حکومتی و وابسته به سپاه را به این چهره بین‌المللی فوتبال ایران به دنبال داشت.

دیکتاتور عذرخواهی نمی‌کند، می‌رود

در این بین علی‌رضا گودرزی ملی‌‌پوش کشتی آزاد ایران واکنش تندتری به سرکوب مردم معترض داشت. او در استوری اینستاگرامش به سخنرانی روز ۲۲ مهر علی خامنه‌ای کنایه زد و نوشت: «درختی که ۴۳ سال میوه نداده را نه آب می‌دهند، نه هرس می‌کنند. قطعش می‌کنند.» خامنه ای، جمهوری اسلامی را درخت تناوری خوانده بود. 

این کشتی گیر او پیش از این در واکنش به به سخنرانی رئیس قوه قضاییه که خواهان گفت‌وگو با مردم شده بود نوشت: «دیکتاتور عذرخواهی نمی‌کند، می‌رود.»

آسو جواهری، داور سرشناس فوتبال زنان نیز ۲۹ شهریور در اعتراض به حجاب اجباری و سرکوب معترضان از داوری خداحافظی کرد. او در پیامی نوشت که ادامه کار با این شرایط «به نفع سازوکار سلطه و سرکوب است و حالا ژینا اسم رمز ماست.»

مایک رستم‌پور بازیکن دو رگه ایرانی – آمریکایی تیم ملی بسکتبال ایران، هم روز ۲۱ مهر در گفت‌وگو با رسانه «athletamag» گفت: «حمایت از زنان ایران، حمایت از انسانیت است.» او تاکید کرد که مردم ایران خواهان آزادی هستند.

 سجاد استکی، ملی‌پوش و یکی از کاپیتان‌های تیم ملی هندبال ایران، هم در اعتراض به سرکوب معترضین به قتل مهسا امینی از  تیم ملی هندبال ایران خداحافظی کرد.

او روز سوم مهر در پستی اینستاگرامی نوشت: «شرایطی که مردم سرزمینم مورد بی‌احترامی قرار گرفته‌اند، وظیفه خود می‌دانم که همدلی و همراهی خودم را با آنها اعلام کنم.»

راضیه جانباز، ملی پوش تیم هندبال زنان ایران، هم در اعتراض به قتل حکومتی مهسا امینی از این تیم خداحافظی کرد. او روز ۱۵ مهر نیز پستی اینستاگرامی در اعتراض به کشتار معترضان زاهدان منتشر کرد.

در این بین، رضا الفتی، از قهرمانان زیبایی اندام ایران روز هشتم آبان از سوی نیروهای اداره اطلاعات کرمانشاه بازداشت شد. رضا الفتی چند هفته پیش از بازداشت در یک تجمع اعتراضی شرکت کرده و با گلوله‌های ساچمه‌ای زخمی شده بود.

درگیری و بازداشت ستاره‌های سرخابی

همراهی بازیکنان فوتبال با مردم معترض به انتشار پیام در شبکه‌های اجتماعی ختم نشده است. روز چهارشنبه 25 آبان انتشار دو خبر در مورد سروش رفیعی بازیکن پرسپولیس و پرویز برومند، دروازه‌بان سابق تیم استقلال بسیاری را شوکه کرد. 

رسانه های داخل ایران گزارش دادند که پرویز برومند روز۲۴ آبان در تجمع‌های اعتراضی بازداشت شد. رسانه های وابسته به سپاه پاسداران نوشتند که برومند در حال تخریب اموال عمومی بازداشت شد.

همزمان، خبری درباره بازداشت کوتاه مدت سروش رفیعی، منتشر شد. طبق این اخبار سروش رفیعی در میدان تجریش به کمک دختر معترضی که تحت تعقیب ماموران بود رفت و در این ماجرا به شدت مورد ضرب و جرح قرار گرفت.

برخی از رسانه‌ها گزارش دادند که سروش رفیعی در جریان این اتفاق بازداشت شد، اما درستی آن برای ایران وایر قابل اثبات نیست. با این حال، غیبت سروش رفیعی در تمرین روز پنجشنبه پرسپولیس، احتمال بازداشت او را قوی‌تر کرد.

این حوادث، پای کریم باقری، کاپیتان سابق تیم ملی ایران و تیم پرسپولیس را به همراهی با اعتراضات باز کرد. او با انتشار استوری اینستاگرامی، عکس برومند و رفیعی را با هشتگ باشرف منتشر کرد. کریم باقری همچنین پستی با تصویر مهسا امینی و صدها کشته شده اعتراضات اخیر منتشر کرد و نوشت: «در این روز‌های سخت من و امثال من وظیفه داریم کنار مردم باشیم... حال این روز‌های کشورم و مردمم را حتی اگر در خواب هم می‌دیدم باورم نمی‌شد.»

با تداوم اعتراضات ضدحکومتی و سرکوب خشن این اعتراضها از سوی حکومت، انتظار می‌رود که موج واکنش‌های ورزشکاران تعداد بیشتری را در بر بگیرد؛ به ویژه اینکه جام جهانی فوتبال در راه است