مجموعـه موقوفـات «آسـتان قـدس رضـوی» به عنـوان بـزرگ تریـن موقوفـه جهـان، بـه دو بخش اموال منقول و غیرمنقول تقسیم شده است. اموال منقول شامل قرآ‌ن‌ها، کتاب های خطی، جواهـرات، اشـیای نفیـس، ظـروف، پارچـه هـا، تابلوهـا و... است که بیشتر در مـوزه‌ها و خزانـه نگـهداری مـی‌شـود. امـوال غیـرمنقـول هم شـامل املاک، اراضی، کشـت‌زارها، بـاغ‌ها، نهرها، بناها و عمارت‌ها هستند که هر کدام طبق مقررات خاص خود اداره می‌شوند.
آسـتان قـدس رضـوی در اسـتان‌های مختلـف ایران شامل خراسـان، گلستان، مازندران، گیلان، تهران، سمنان، قزوین، کرمان، یزد، خوزستان، فارس و اصفهان دارای موقوفه اسـت.
براساس اعلام سال ۱۳۹۴ مقام‌های مسوول، آستان قدس رضوی در سراسر ایران ۸۰۰ هزار هکتار اراضی موقوفه دارد و ۴۳ تا ۴۵ درصد اراضی مشهد موقوفات آستان قدس رضوی است. این نهاد در کشور‌های افغانستان، سوریه، آذربایجان و هندوستان نیز موقوفات دارد.
موقوفات آستان قدس به دو بخش موقوفات مصارف خاص و مصارف مطلقه تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی از وقف‌نامه ها استخراج شده است.
بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ نیز تولیت آستان قدس رضوی به گروهی از کارشناسان حوزوی و دانشگاهی ماموریت داد تا همه وقف‌نامه‌ها را مورد مطالعه قرار داده و شناسنامه‌ای برای آن ها تنظیم کنند که امروز وقف مطلق و یا خاص بودن موقوفات براساس همان شناسنامه ها مشخص می‌شود.
در وقفنامههای با مصرف مطلق، درآمد موقوفه با تشخیص تولیت، در حرم «امام رضا» هزینه می‌شود. اما در موقوفات با مصرف خاص که واقف تعیین کرده، آستان قدس موظف است براساس نیت واقف عمل کند.
آن‌طور که مقام‌های آستان قدس می‌گویند، در آمد موقوفات این آستان دقیق نیست زیرا به گفته آن ها، بیش تر درآمدهای حوزه کشاورزی، دام‌داری و سپس عمران و آبادانی و نیز واگذاری اراضی در چهارچوب اجاره است که با توجه به عوامل مختلف چون خشک‌سالی و کاهش آب و غیره شناور است.
معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی
آستان قدس رضوی برای حفظ و نگهداری موقوفات، سال گذشته اقدام به ثبت مشخصات ۵۸۰ «رقبه» و دو هزار پلاک ثبتی خود در سامانه اطلاعات املاک «حد‌نگار»(کاداستر) کشور کرد.
مدیریت تمام این اراضی برعهده معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی است. این معاونت براساس وظایف خود، همواره با موضوع وقف و نیات واقفان و نیز ارباب رجوع ارتباط مستقیم دارد.
با توجه به گستردگی و پراکندگی موقوفات و اراضی آستان قدس رضوی، ساختار اداری این معاونت به گونه‌ای طرح ریزی شده است که به جز مدیریت‌های «حفاظت املاک و اراضی» و «فنی و واگذاری» که وظایف خاص خود را برعهده دارند، مدیریتی به نام آن منطقه تشکیل و کلیه امور مربوط به وقف، اجرای صحیح نیات واقفان و... آن منطقه در آن انجام می شود. بر همین اساس، تاکنون هفت مدیریت در مجموعه معاونت املاک و اراضی آستان تشکیل شده است که هر یک بسته به نوع و گستردگی فعالیت خود، شامل تعدادی ادارات زیرمجموعه هستند.
این معاونت همچنین سه سامانه اینترنتی دارد که بخشی از کار حفاظت و خرید و فروش‌ها را انجام می‌دهند شامل: اطلاعات مکانیGIS ، سامانه واگذاری زمین و سامانه خبری حفاظت اراضی.
معاونت املاک و اراضی یکی از چهار حوزه معاونت آستان قدس رضوی است که وظایف زیر را برعهده دارد:
۱- رسیدگی به کلیه امور اراضی شهری و مستغلات از قبیل حفظ اراضی و حراست از آن ها و مشخص کردن اراضی قابل واگذاری و واگذاری اراضی در چهار چوب ضوابط و روش‌های اجرایی و پیشگیری و تحصیل حقوق موقوفه مترتب بر زمین‌های محدوده شهری.
۲- شناسایی، معرفی و پی گیری در تعقیب متخلفین و متجاوزین به حقوق موقوفه در اشکال مختلف تصرفات عدوانی، عدون از شرایط اسناد اجاره و عدم اجرای تعهدات مالی و نظایر آن.
۳- تعیین تکلیف اسناد مشمول قانون فسخ احداث و قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه مصوب مجلس شورای اسلامی.
۴- رسیدگی به امور مستلزمات شهری آستان قدس رضوی.
۵- ارایه خدمات مختلف به مستأجرین اراضی و مستغلات شهری از قبیل تجدید اجاره ها، تفکیک انتقال، اصلاح اسناد و انتقال آن ها بر اساس ضوابط و مقررات جدی.
۶- حفظ حدود و ثغور املاک وقفی و تثبیت وقفیت کلیه املاک وقف شده، اعم از مزارع، باغات، مراتع، آبار، اشجار، انهار، چشمه‌ها و غیره.
۷- احیای اراضی موقوفه و تحصیل درآمدهای متناسب به منظور تحقق هرچه کامل‌تر نیات واقفین.
چارت سازمانی املاک و اراضی آستان قدس رضوی
مدیریت املاک و اراضی۱
مدیریت املاک و اراضی۱ مشهد در قالب دو اداره، وظیفه پاسخ گویی به کلیه مستاجران اراضی شهری شهر مشهد را برعهده دارد. محدوده عملیاتی این مدیریت، اراضی شهر مشهد است که روزانه پاسخ گوی بخش عظیمی از مستاجرانی است که برای دریافت خدمات املاکی خود، به ادارات این مدیریت مراجعه می‌کنند.
عمده فعالیت‌های مدیریت املاک و اراضی۱، در حوزه اراضی شهری با کاربریهای مختلف مسکونی، تجاری، صنعتی، آموزشی، بهداشتی، اداری، نظامی، خدماتی و رفاهی است. این فعالیت‌ها از طریق دو اداره زیرمجموعه این مدیریت شامل اداره ناحیه۱ و اداره ناحیه۲ و نیز امور مستغلات انجام می شوند.
- اداره ناحیه۱
اداره ناحیه یک آستان قدس رضوی از نظر ساختار تشکیلاتی، جزو حوزه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی و زیر مجموعه مدیریت املاک و اراضی۱ مشهد است. این اداره متشکل از مناطق ۱ و ۲ اراضی است که در مجموع دارای ۱۸ کارشناس مسوول منطقه، کارشناس اراضی، حسابدار وصول مطالبات، نماینده محضرها و ... است. حوزه استحفاظی و پراکندگی جغرافیایی حوزه عملکرد این اداره منطبق بر مناطق یک تا شش شهرداری مشهد است.
انجام اقدامات لازم جهت درخواست و تکمیل پرونده متقاضیان انتقال، تفکیک، تجمیع، صلح و تجدید اجاره، بررسی و ارسال جواب استعلام مربوط به نهادها و ادارات ذیربط، اعم از درون و خارج از سازمان پیرامون امور مستاجران موقوفه آستان قدس رضوی و انجام امور مربوط به تنظیم قراردادهای اجاره، نقل و انتقالات و... از مهم ترین وظایف و امور محوله به این اداره است.
- اداره ناحیه ۲ و امور مستغلات
اداره ناحیه2 و امور مستغلات آستان قدس رضوی از نظر ساختار تشکیلاتی، جزو حوزه معاونت املاک و اراضی این نهاد و زیرمجموعه مدیریت املاک و اراضی۱ مشهد است.
این اداره متشکل از مناطق ۳ و ۴ اراضی و بخش مستغلات است که در مجموع، ۱۷ کارشناس مسوول منطقه، کارشناس مستغلات، کارشناس اراضی، حسابدار وصول مطالبات، نماینده محضر و... دارد.
حوزه استحفاظی و پراکندگی جغرافیایی حوزه عملکرد این اداره منطبق بر مناطق 6 تا ۱۱ شهرداری مشهد است.
مدیریت املاک اراضی ۲
با توجه به گسترش روزافزون شهر مشهد، «اداره املاک مشهد و حومه» سابق از سال ۱۳۸۹ به «مدیریت املاک و اراضی۲ مشهد» ارتقا یافت. این مدیریت که در قالب دو اداره ناحیه3 و ناحیه4 فعالیت می‌کند، وظیفه کلیه امور املاک و اراضی، شامل تنظیم سند، تجدید اجاره، نقل و انتقالات و هم چنین امور کشاورزی، منابع آب و... را در شهرستان مشهد و شهرستان بینالود (طرقبه و شاندیز) بر عهده دارد.
با توجه به ورود به محدوده اراضی زراعی و تغییر بهره‌برداری آن ها و ساخت و سازهای فراوان در حومه شهر مشهد، تعیین تکلیف تصرفات و صدور سند اجاره خریداران قولنامهای از عمده فعالیت‌های این حوزه است.
حوزه استحفاظی این مدیریت با مساحتی بالغ بر ۶۰ هزار هکتار، شامل ۹۱ رقبه است. از این تعداد، ۳۶ رقبه در حوزه استحفاظی اداره ناحیه3 و ۵۵ رقبه در حوزه استحفاظی اداره ناحیه4 این مدیریت قرار دارند.
علاوه بر رقبه های موقوفه در حوزه مدیریت املاک و اراضی۲ مشهد، تعداد ۱۹۶ حلقه چاه، هفت رشته قنات و سه مورد حق آبه از سدهای «کارده»، «طرق» و نیز بند «گلستان» وجود دارد.
از کل اراضی مدیریت املاک و اراضی۲ مشهد، حدود هفت هزار هکتار در محدوده طرح تفصیلی مشهد، شاندیز و طرقبه و همچنین طرح مجتمع های صنعتی شامل شهرک‌های صنعتی واقع در مزارع «طرق»، «گازرگاه»، «کنه بیست» و «منزل آباد» قرار گرفتهاند. حدود ۶۰ روستا نیز با مساحتی بالغ بر چهار هکتار زمین در محدوده طرح هادی با کاربری غیر زراعی، در رقبه های مدیریت املاک و اراضی2 مشهد واقع شده‌اند.
اداره ناحیه ۳
حوزه فعالیتی این اداره در رقبه های موقوفه حومه شمال و شرق مشهد است که ۳۶ رقبه را با مساحت حدود ۲۷ هزار هکتار شامل می‌شود. وظیفه اداره ناحیه3، تنظیم سند، تجدید اجاره و نقل و انتقالات و... با توجه به تغییر کاربری اراضی حومه شهر مشهد و تبدیل بسیاری از اراضی زراعی به مسکونی، صنعتی، باغ داری و غیره است.
اداره ناحیه ۴
حوزه فعالیتی این اداره در رقبه های موقوفه حومه شمال و شرق مشهد است که ۵۵ رقبه را با مساحت حدود ۳۳ هزار هکتار شامل می‌شود.
مدیریت فنی و واگذاری زمین
مدیریت فنی و واگذاری زمین یکی از مدیریت های زیرمجموعه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی است که شامل سه اداره «واگذاری املاک و اراضی»، «نقشه برداری» و «امور ثبتی» با حدود ۵۵ نفر پرسنل است. این بخش از سال ۱۳۹۰ تشکیل شده است.
وظایف اداره های زیر مجموعه این مدیریت شامل مشخص کردن اراضی قابل واگذاری و آماده سازی آن ها در چارچوب ضوابط و روش های اجرایی، ارایه خدمات در زمینه وصول حق تقدیمی، تنظیم و تایید اعتبارنامه اشخاص و تشکیل پرونده قطعات برای تنظیم سند، استقرار بانک اطلاعات و املاک و استفاده از فن آوری‌ها و نرم‌افزارهای نوین در تعیین جغرافیای املاک و اراضی آستان قدس رضوی است.
نقشه‌برداری، تایید کروکی و اصلاح اسناد املاک و اراضی آستان قدس رضوی، تهیه و به روز رسانی اطلاعات مربوط به طرح‌ها و پروژههای آماده سازی و واگذاری و انطباق آن ها با پروژههای عمرانی شهری و نیز تهیه و تدوین بودجه سالیانه از دیگر وظایف این مدیریت است.
اداره نقشه‌برداری
نقشه برداری آستان قدس رضوی با سابقه‌ای بیش از ۷۰ سال، در ارتباط مستقیم با ارباب رجوع، سایر ادارات آستان قدس رضوی و دیگر نهادهای ذیربط مانند شهرداری، ثبت اسناد، مسکن و شهرسازی، منابع طبیعی و ... است.
از جمله فعالیت های این اداره در بخش اجرایی، نقشه برداری ثبتی و حقوقی، کارشناسی نقشه برداری قطعات مشتمل بر مسکونی تا قطعات با وسعت چند صد هکتار و تحویل زمین، همکاری با هیات‌های کارشناسی دادگاه و تهیه نقشه‌های توپوگرافی، پروفیل طولی و عرضی و نقشه‌های پلان معماری است. در بخش کنترل و نظارت نیز نظارت بر فعالیت‌های پیمانکاران و مشاوران امور مختلف نقشه برداری زمینی و ممیزی حوزه‌های مختلف را برعهده دارد.
اداره نقشه برداری آستان قدس رضوی به عنوان تنها متولی تولید اطلاعات مکانی و توصیفی با متوسط سالیانه ۱۹ هزار کروکی و نقشه تولیدی، در آستان قدس رضوی ایفای نقش می‌کند.
اداره واگذاری املاک و اراضی
این اداره وظایفی همچون مشخص کردن اراضی قابل واگذاری و آماده‌سازی و انطباق آن ها با ضوابط و روش‌های اجرایی و پروژههای شهری، ارایه خدمات در زمینه وصول حق تقدیمی، تنظیم و تأیید اعتبارنامه اشخاص و تشکیل پرونده قطعات جهت تنظیم سند و مشارکت در طرح‌های مربوط به آماده سازی اراضی را برعهده دارد. فعالیت این اداره در دو بخش کلی «واگذاری» و «آماده سازی املاک و اراضی» انجام می شود.
اداره امور ثبتی
اداره امور ثبتی پیش‌تر با عنوان «بخش امور ثبتی» در اداره نقشه برداری و امور ثبتی و زیرمجموعه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی فعالیت می‌کرد. اما از سال ۱۳۸۴ با تصویب چارت سازمانی «معاونت امور حقوقی و موقوفات»، این اداره در زیرمجموعه معاونت جدید شروع به فعالیت کرد و از آذرماه ۱۳۹۳ به حوزه «مدیریت فنی و واگذاری زمین» الحاق شد.
این اداره با استفاده از کارشناسان ثبتی و به کارگیری نیروهای تحصیل کرده در رشته حقوق، فقه و مبانی حقوق اسلامی، در جهت تثبیت مالکیت رقبه های موقوفه و هم چنین افراز و تفکیک سهمی موقوفه در اراضی مشاعی و اخذ اسناد مالکیت فعالیت می‌کند.
اداره امر ثبتی با دفاع از حقوق موقوفه در دعاوی حقوقی و کیفری، همکاری مؤثری با «اداره محاکمات و وکلای دعاوی» آستان قدس رضوی دارد. اجرای قرارهای کارشناسی، معاینه محل و نیز بررسی نظریات کارشناسان منتخب دادگاه و احکام صادره از جهت انطباق با سوابق ثبتی با اداره محاکمات، از جمله فعالیت‌های این اداره است.
مدیریت املاک و اراضی شهرستان‌ها
مدیریت املاک و اراضی شهرستان‌ها که زیر مجموعه حوزه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی است، ۱۰ اداره املاک و اراضی در شهرستان های تربت حیدریه، کاشمر(خلیل اباد- بردسکن)، فریمان(تربت جام – تایباد) درگز، نیشابور(سبزوار)، قوچان(فاروج- شیروان)، اسفراین(بجنورد- جاجرم)، گیلان، گلستان و مازندران(مشترک) و اصفهان و فارس(مشترک) دارد.
عمده فعالیت حوزه مدیریت املاک و اراضی شهرستان‌ها در زمین‌های کشاورزی، باغداری، فرهنگی و واگذاری اراضی با کاربری زراعی، مسکونی، تجاری، صنعتی به متقاضیان با محوریت عمل به نیات واقفان و حفظ، صیانت، احیا و آبادانی اراضی موقوفات است.
، صیانت و احیاء و آبادانی اراضی موقوفات است.
مهم ترین وظایف این ادارات شامل موارد زیر است:
-حفاظت و صیانت از اراضی رقبه های وقفی حوزه استحفاظی و جلوگیری از تضییع حقوق موقوفه با به کارگیری مامورین حفاظت و تامین وسایل و امکانات مورد نیاز جهت گشت زنی.
- تعیین مال الاجاره (ابتدا به ساکن/ تجدید اجاره/ تجدید نظر) اراضی کشاورزی و انجام امور مربوط به نرخ گذاری املاک، مستغلات و تعیین محاسبه نرخ محصولات و فرآورده‌های کشاورزی املاک و اراضی شهرستان‌ها.
- تنظیم قراردادهای اجاره، تجدید اجاره، انتقال، تفکیک برای اراضی کشاورزی، باغی، مسکونی و تجاری.
- پی گیری امور مربوط به حفر، تغییر محل، کف شکنی و برقی کردن چاه‌های کشاورزی موقوفه.
- تحصیل درآمد از رقبه های مورد اجاره مستاجرین و تدوین ساز وکار مناسب برای تادیه بدهی‌های معوقه مستاجرین.
- انجام مطالعات امکان سنجی و شناسایی پتانسیل‌های بالقوه حوزه املاک و اراضی شهرستان ها جهت ارتقا، بهره وری و ارزش افزایی.
مدیریت حفاظت و اجرای موقوفات
مدیریت حفاظت املاک و اراضی یکی از مدیریت‌های هفت گانه حوزه معاونت املاک و اراضی آستان قدس رضوی به شمار می رود که دارای چهار پایگاه حفاظت املاک و اراضی است.
این حوزه متشکل از کارکنانی با تخصص‌های گوناگون در امور حقوقی و ثبتی، انتظامی و قضایی، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، نقشه برداری و کشاورزی است. این افراد در قالب اکیپ‌های گشتی ساماندهی می شوند و به صورت میدانی و شبانه روزی صیانت از موقوفات را برعهده دارند.
تعیین تکلیف تصرفات قدیمی و فاقد سند اجاره معتبر و رسمی از آستان قدس رضوی نیز از جمله وظایف این حوزه مدیریت است. فعالیت‌های این حوزه مدیریت با محوریت اقدامات پیش‌گیرانه، حفاظتی و مراقبتی است.
- پایگاه شماره یک
پایگاه شماره یک حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی در جنوب شرقی مشهد قرار دارد و برخوردار از شش اکیپ حفاظت است.
این پایگاه دارای حوزه استحفاظی وسیعی به مساحت ۲۴هزار و ۵۴۰ هکتار است که مناطقی همچون پلاک‌های ثبتی «طرق»، «بازه آبشر»، «معجونی»، «خلج»، «محمدآباد گل خطمی»، «ده غیبی» و «کلاته برفی»، «عارفی»، «کرتیان سربند»، «الندشت»، «گودسلوک»، «عسگریه»، «علی کوری»، «اردمه»، قسمتی از اراضی «خیابان» و ... را شامل می‌شود.
- پایگاه شماره دو
پایگاه شماره دو حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی در شهر ییلاقی طرقبه قرار دارد و برخوردار از شش اکیپ حفاظت است.
این پایگاه دارای حوزه استحفاظی به مساحت ۹هزار و ۴۷ هکتار است که مناطقی هم چون پلاک‌های ثبتی «چاه خاصه»، «منزل‌آباد»، «حاجی‌آباد»، «مردارکشان»، «سورون»، «خین چماقی»، «شمس‌آباد»، «عاشقان»، «کلاته برفی»، «آبکوه»، «خایقان»، «سمزقند»، «احمد‌آباد» «ملک آباد»، «ذکریا»، «بیلدر»، «داغستان» طرقبه، «مایان»، قطعات تحویلی در اراضی «کلاته سید علی»، «نصوح آباد بازه طلخان»، «سر برغ بیلدر»، طرقبه، پلاک‌های ۳۵، ۳۳ و ۲۳ فرعی طرقبه، «حضرتی» و ... را شامل می‌شود.
- پایگاه شماره سه
پایگاه شماره سه حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی در بخش شرقی شهر مشهد قرار دارد و برخوردار از شش اکیپ حفاظت است.
این پایگاه دارای حوزه استحفاظی وسیعی به مساحت ۲۴هزار و ۸۱۵ هکتار است که مناطقی هم چون پلاک‌های ثبتی خیابان، «شادیشه»، «چاقه» و «نظریه»، «محرابخان»، «پایین خیابان»، «التیمور»، «کنه بیست»، «شادکن»، «قاسم آباد»، «جلالی، حلوایی»، «کج درخت»، «سیس آباد»، «نوکاریز»، «قوزقان»، «ابراهیم آباد»، «چلاقی»، «خدربیک»، «سنگور»، «دشت تبادکان»، «سلیم آباد»، «حسین آباد خواجه ربیع» و... را شامل می‌شود.
- پایگاه شماره چهار
پایگاه شماره چهار حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی در بخش شمال غربی مشهد قرار دارد و برخوردار از شش اکیپ حفاظت است.
این پایگاه دارای حوزه استحفاظی وسیعی به مساحت هشت هزار و ۹۸۸ هکتار است که مناطقی هم چون پلاک‌های ثبتی «کشف»، «خارستانک»، «پرکن آباد»، «امیرآباد»، «مهدی آباد»، «کلاته مؤذن ها»، «نصرآباد»، «کنوگرد»، «کلاته بوغا»، «رزان»، «گوجگی»، «عوضی»، «ماریان»، «بایره حسینی»، «کلاته هندو»، «گوارشکان»، «اخنجان»، «اسماعیل آباد»، «خرق»، «فارمد»، «گازرگاه»، «ده مظفر»، «زیرکن»، «شوراب»، «آسیاب التیمور»، «خین عرب» و... را شامل می‌شود.
مدیریت املاک و اراضی سرخس
شهرستان سرخس در شمال شرق استان خراسان رضوی و به فاصله ۱۸۲ کیلومتری از شهر مشهد واقع شده است. آستان قدس رضوی در این محدوده بالغ بر ۵۰۰ هزار هکتار اراضی در اختیار دارد که از فاصله ۹۶ کیلومتری سرخس به مشهد، با پلاک «مزدوران» آغاز و تا فاصله ۱۰۰ کیلومتری از شهر سرخس، تا پلاک «چهل کمان» ادامه پیدا می‌کند. مالکیت حدود ۹۸ درصد کل اراضی شهرستان سرخس در اختیار آستان قدس رضوی است.
مدیریت املاک و اراضی قزوین
آستان قدس رضوی در استان قزوین از سال ۱۳۵۸ زیرمجموعه دفتر مرکزی آستان در تهران بود. اما با توجه به موقعیت و مرغوبیت اراضی و حساسیت در منطقه، از سال ۱۳۸۲ مدیریت املاک و اراضی قزوین ایجاد شد که با تشکیل هیات اجرایی و با دو اداره در قزوین و آبیک، در جهت احیا و حفظ موقوفه ها و استیفای حقوق آن ها در این منطقه اقدام می‌کند.
اداره موقوفات استان‌های قم، مرکزی، آذربایجان شرقی و غربی و کردستان هم از سال ۱۳۹۴ برعهده این مدیریت قرار گذاشته شده است.
عمده فعالیت‌های مدیریت املاک و اراضی قزوین در حوزه اراضی شهری و روستایی با کاربریهای مختلف، از جمله مسکونی، تجاری، صنعتی، آموزشی، بهداشتی، اداری، نظامی، خدماتی، رفاهی و.. است. این مدیریت از طریق دو اداره زیر مجموعه خود، شامل «اداره املاک و اراضی» و «اداره حفاظت» فعالیت می‌کند.
عملکرد معاونت امور حقوقی موقوفات
هدف از شکل گیری این معاونت، رسیدگی و مراقبت در امور دعاوی حقوقی و محاکماتی به منظور حفظ حقوق، حدود و تثبیت موقوفات تعریف شده است. در واقع، وظیفه اصلی این معاونت، حفظ و حراست حقوقی از کلیه موقوفات آستان قدس رضوی به وسیله وکلا و حقوق‌دانان است.
معاونت امور حقوقی موقوفات برای انجام وظایف خود و رسیدگی به امور محوله، دو مدیریت «امور حقوقی و ثبتی» و «امور موقوفات» در زیر مجموعه اش دارد که هر کدام از این دو مدیریت تشکیلات رسمی خاص خودشان را دارند.
۱-مدیریت امور حقوقی و ثبتی
وظیفه اصلی مدیریت امور حقوقی و ثبتی، رسیدگی حقوقی و قضایی به پرونده‌های مختلف آستان قدس رضوی در محاکم قضایی است. این پرونده‌ها ناشی از تصرف اشخاص حقیقی و حقوقی در اموال، رقبه ها و زمین‌های وقفی هستند که به گفته مسوولان آستان قدس رضوی، مانع عمل به نیت واقف شده‌اند.
مدیریت امور حقوقی و ثبتی آستان قدس رضوی پس از طرح شکایت علیه این اشخاص حقیقی یا حقوقی، از طریق مراجع قضایی، پرونده را پی گیری می‌کند.
این مدیریت از چهار اداره تشکیل شده است که هر کدام وظایف خاصی دارند و در زیر به آن ها اشاره خواهد شد.
اداره محاکمات
شاخص‌ترین وظیفه این اداره، بررسی مستندات حقوقی و تهیه گزارش مقدماتی از اعلانات واحدهای مربوطه به دستور مدیریت امور حقوقی و ثبتی است. در واقع، این اداره مستندات لازم حقوقی را برای طرح شکایت علیه یک شخص حقیقی یا حقوقی جمع‌آوری می‌کند.
اداره امور اجرایی احکام
اداره امور اجرایی احکام کار اداره قبلی را داده و تقاضای صدور اجرای احکام و قرارهای قطعیت یافته در محاکم دادگستری و هم چنین تقاضای صدور اجراییه نسبت به اسناد رسمی لازم الاجرا، از طریق دوایر اداره ثبت اسناد و املاک منطقه را انجام می‌دهد.
اداره امور ثبتی
اداره امور ثبتی نیز کار اداره قبلی را کامل و بر نحوه عملیات ثبتی و احقاق حقوق موقوفه نظارت می‌کند. مهم ترین وظیفه این اداره، احقاق حقوق موقوفه در تعامل با کارشناسان و بخش‌های مختلف ثبتی و نقشه‌برداری است. در واقع، این اداره به کمک کارشناسان نقشه‌برداری که دارد، سعی در روشن کردن حدود و ثغور املاک موقوفه دارد.
اداره تنقیح مقررات و بررسی قراردادها
همان‌طور که از نام این اداره مشخص است، وظیفه اصلی آن، بررسی قراردادها و تهیه و تدوین لوایح قانونی، تصویب‌نامه‌ها، اساس نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مورد نیاز و ارسال آن ها به مراجع و ارگان‌های مربوطه است. این اداره یکی از حساس‌ترین مسؤولیت‌های آستان قدس رضوی را برعهده دارد.
۲- مدیریت امور موقوفات
مدیریت امور موقوفات بخش دوم وظایف معاونت امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی را که رسیدگی به امور موقوفات است، انجام می‌دهد.
این مدیریت با سه اداره‌ای که تحت پوشش خود دارد، به محاسبات وقف‌نامه‌ها رسیدگی، موقوفات را شناسایی و به کار ناظران و متولیان موقوفات نظارت می‌کند. هرکدام از این وظایف سه گانه که عنوان شد را یکی از این سه اداره انجام می‌دهند.
اداره رسیدگی و محاسبات وقف‌نامه
از آن جایی که هر موقوفه هزینه‌ها، درآمدها و مصارف خاص خودش را دارد، اداره ای با عنوان «اداره رسیدگی و محاسبات وقف‌نامه» در مدیریت امور موقوفات شکل گرفته است تا براساس نیات واقفان، بودجه سالیانه هر موقوفه به صورت جدا و جمعی تنظیم و بر اجرایش نظارت شود. بنابراین، مهم ترین وظیفه این اداره، انجام تمامی عملیات لازم برای برنامه‌ریزی و حسابرسی از موقوفات مختلف آستان قدس رضوی است.
اداره شناسایی موقوفات و امور وقف
همان‌طور که از نام این اداره بر می‌آید، شاخص‌ترین فعالیت آن، اتخاذ تدابیر لازم در زمینه مطالعه و بررسی وضعیت تملک رقبه ها و موقوفات و برنامه‌ریزی در راستای گردآوری، تدوین و روزآمدسازی اطلاعات آن ها است.
از آن جایی که این وظیفه، یک وظیفه تخصصی است، مسؤولان این اداره و کارشناسان و متخصصان امر همکاری نزدیکی باید با هم داشته باشند.
اداره نظارت بر عملکرد متولیان و ناظران موقوفات
فعالیت‌های یک موقوفه در صورتی به شکل مورد نظر واقف انجام می‌شود که متولی یا ناظر آن موقوفه به وظایف و مسؤولیت‌هایی که برعهده دارد، اشراف داشته باشد و آن‌ها را به درستی انجام دهد. از طرفی، درست انجام شدن این امور و عمل به نیات واقفان، یکی از وظایف آستان قدس رضوی محسوب می‌شود که بر نحوه عملکرد متولیان این موقوفات نظارت می‌کند.
از آن جایی که این امر یک کار کاملاً مستقل و تخصصی است، یک اداره با همین عنوان در مدیریت امور موقوفات شکل گرفته است. مهم ترین عملکرد واحدهای این معاونت در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶ در تصویر زیر آمده است:
مطالب مرتبط:
آستان قدس رضوی؛ در این گزارش چه می‌خوانید؟
شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی آستان قدس رضوی-فصل اول
موسسه‌های فرهنگی و آموزشی آستان قدس رضوی-فصل سوم
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر