«آستان قدس رضوی» در لغت به معنای بارگاه امام هشتم شیعیان است ولی در اصطلاح و به طور عموم، به مجموعه حرم، دستگاه‌ها، نهادها، ادارات فرهنگی، صنعتی، کشاورزی، درمانی و... گفته می‌شود که منتسب به «امام رضا» هستند.
به بیان دیگر، آستان قدس رضوی عنوان رسمی مجموعه‌ای است که حرم رضوی، موقوفات و متعلقات آن را سرپرستی و مدیریت می‌کند.
سرپرستی و اداره این بارگاه در گذشته برعهده افرادی بود که به آن ها «نقیب» گفته می‌شد. نقیب‌ها از میان «علویان» و «نقیبان» ناحیه توس انتخاب می‌شدند که علاوه بر نقابت، منصب کلیدداری حرم را نیز برعهده داشتند.
پس از وقوع انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران، اداره این تشکیلات از سوی روح‌الله خمینی در سال ۱۳۵۹ به «عباس واعظ طبسی» واگذار شد. پس از درگذشت واعظ طبسی، سال ۱۳۹۴ «علی خامنه‌ای» طی حکمی، «ابراهیم رییسی» را به تولیت آستان قدس رضوی منصوب کرد.
این آستان در حال حاضر به واسطه ثروت نجومی که دارد، به یکی از ثروتمند‌ترین نهاد‌های مذهبی در ایران تبدیل شده و دارای تشکیلات بسیار عریض و طویلی است.
در این پروژه تحقیقی تلاش می‌شود مهم‌ترین بخش‌های چارت تشکیلاتی آستان قدس رضوی به همراه فعالیت و وظایف هر یک از آن‌ها توضیح داده شود.
تولیت
بالاترین مقام این آستان که از سوی «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شود را «تولیت» می‌گویند که در حال حاضر «ابراهیم رئیسی» آن را برعهده دارد.
هیات امنا
پس از مقام تولیت، بالاترین مرجع مدیریتی در چارت سازمانی آستان قدس رضوی، «هیات امنا» قرار دارد که از «مهدی عزیزیان» به عنوان یکی از اعضای آن نام برده می‌شود.
شورای عالی فرهنگی
«شورای عالی فرهنگی» سومین ساختار مهم در چارت سازمانی آستان قدس رضوی است که مهم‌ترین وظیفه این شورا، سیاست‌گذاری در مجموعه فرهنگی آستان است.
این شورا سال ۱۳۷۸ تشکیل شده و تبیین خط مشی‌ها و اولویت‌ها با تأکید بر نظرات علی خامنه‌ای، تدوین چشمانداز ۲۰ ساله آستان قدس رضوی، تشخیص نیازها و مناسبات جدید فرهنگی در کشور، جهان تشیع و جهان اسلام از دیگر وظایف آن است.
شورای عالی فرهنگی ۱۱ عضو و یک دبیر دارد که هسته مرکزی، طراح، ایده‌پرداز و راه‌بر فعالیت‌های بخش‌های مختلف فرهنگی در آستان قدس رضوی است.
دست‌کم ۱۲ تشکیلات مهم آستان قدس رضوی زیر مجموعه این شورا هستند که در بخش فعالیت‌های فرهنگی به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
قائم‌مقام
«مرتضی بختیاری» هم‌اکنون قائم مقام آستان قدس رضوی است که پیش‌تر مدیر کل دادگستری استان خراسان و فارس، رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، استاندار اصفهان و در دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود.
قائم‌مقام آستان قدس رضوی دارای یک گروه مشاوران است و «کمیسیون مشارکت‌ها و عمران موقوفات» هم زیرنظر مستقیم وی قرار دارد. دو سازمان اقتصادی و فرهنگی آستان قدس نیز زیرنظر آن قرار گرفته‌اند.
«شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی» آستان قدس رضوی هم با این مقام رابطه مستقیمی دارد.
مدیریت‌ها
در چارت سازمانی آستان قدس رضوی ۱۲ اداره و مرکز قرار دارد که تعدادی از آن‌ها دارای برخی زیرمجموعه‌ها هستند. مهم‌ترین این مدیریت‌ها به این شرح است:
- مدیریت دبیرخانه کل
- مدیریت دفتر مرکزی تهران
- مدیریت عمران اراضی حریم حرم حضرت رضا
- مدیریت سرمایه گذاری و مشارکت‌ها
- خزانه‌داری کل
- مدیریت حسابرسی داخلی و امور مجامع
- مدیریت نذورات کل
- مدیریت نظارت، بازرسی ورسیدگی به شکایات
- مدیر کل حراست
- اداره کل روابط عمومی
- مرکز فن‌آوری اطلاعات فضای مجازی
- مرکز امور بین‌الملل
معاونت‌ها
در چارت سازمانی آستان قدس رضوی ۱۰ معاونت قرار دارد که هر یک از آن‌ها نیز دارای زیرمجموعه هستند:
- معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی
معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی آستان قدس رضوی یکی از شش حوزه معاونتی است که تحت نظر قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند که سال ۱۳۸۲ از معاونت اداری – مالی به معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی تغییر نام داد.
مدیریت اداری و مالی، مدیریت برنامه و بودجه، مدیریت توسعه و نوسازی اداری، مدیریت مرکز آموزش ضمن خدمت و مدیریت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات زیرمجموعه‌های این معاونت هستند.
- معاونت تبلیغات اسلامی که زیرمجموعه‌های آن شامل مدیریت پژوهش و برنامه‌ریزی، مدیریت فرهنگی، مدیریت تبلیغات اسلامی و مدیریت امور زائرین غیرایرانی می‌شود.
- معاونت املاک و اراضی که زیرمجموعه‌های آن مدیریت حفاظت واجراییات موقوفات، مدیریت فنی و واگذاری، مدیریت املاک و اراضی (۱) مشهد، مدیریت املاک و اراضی(۲) مشهد، مدیریت املاک و اراضی شهرستان‌ها و مدیریت املاک و اراضی سرخس هستند.
- معاونت امکان متبرکه و امور زائرین که زیرمجموعه‌های آن شامل مدیریت امور رفاه زائرین، مدیریت امور خدمه، مدیریت امور انتظامات و تشریفات و مدیریت روشنایی و خدمات است.
- معاونت فنی و عمران موقوفات با زیرمجموعه‌های مدیریت تاسیسات و مدیریت ساختمان فعالیت می‌کند.
- معاونت امور حقوقی و موقوفات با زیرمجموعه‌های مدیریت امور حقوقی و مدیریت امور موقوفات.
- معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی که زیر مجموعه‌های آن را مدیریت برنامه و بودجه، مدیریت برنامه‌ریزی و سرمایه انسانی و مدیریت توسعه و تحول اداری تشکیل می‌دهند.
- معاونت علمی که زیر مجموعه‌های بنیاد علم و فن‌آوری و بنیاد سلامت رضوی را مدیریت می‌کند.
- معاونت امداد مستضعفان که زیر مجموعه‌های آن، مدیریت برنامه‌ریزی و نظارت، مدیریت امور زائران، مدیریت محرومیتزدایی و مدیریت امور هماهنگی استان‌ها هستند.
- معاونت ارتباطات و رسانه که مدیریت روابط عمومی تنها زیرمجموعه آن است.
برخی از این معاونت‌ها و مدیریت‌ها با تصمیم ابراهیم رئیسی به چارت سازمانی آستان قدس اضافه شده‌اند و پیش از این در ساختار این تشکیلات حضور نداشته یا زیرمجموعه دیگر معاونت‌ها بوده‌اند.
در این پروژه تحقیقاتی تلاش می‌شود مهم‌ترین اهداف و برنامه‌ها فعالیت‌های آستان قدس رضوی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سلامت مورد مطالعه قرار بگیرد. بررسی آخرین وضعیت املاک و اراضی آستان قدس و وقف‌ها و نذورات این آستان از دیگر اهداف این پژوهش است.
دفاتر استانی
در پـی تأسـیس معاونـت امـداد مسـتضعفان آسـتان قـدس رضـوی در سـال ۱۳۹۵ در ا کثـر اسـتان‌های کشـور، دفاتـر نمایندگـی آسـتان قـدس رضـوی تشـکیل شـد. ابتـدا ایـن دفاتـر نمایندگـی تنهـا بـه اسـتان‌هایی کـه دارای موقوفـات رضـوی بودنـد، منحصر می‌شـد اما امروز بر اسـاس رویکرد جدید، این دفاتر در سراسـر کشـور رو به تاسیس هستند.
تـا پایـان سـال ۱۳۹۵، تقریبـا در ۹ اسـتان ایـام، خوزسـتان، البـرز، بوشـهر، مازنـدران، سیسـتان و بلوچسـتان، یـزد، خراسـان شـمالی و تهـران آسـتان قـدس موفـق شـده است دفاتـر نمایندگـی خـود را راهانـدازی کنـد. در برخـی از ایـن اسـتان‌ها، آسـتان قـدس علاوه بـر مراکـز اسـتانی، در شهرسـتان‌ها نیـز دفاتـری را راهانـدازی کـرده اسـت.
مسوولان آستان قدس رضوی می‌گویند که هدف از راه‌اندازی این دفاتر، «محرومیتزدایی و امید بیشتر در دل مردم» است.
مطالب مرتبط:
آستان قدس رضوی؛ در این گزارش چه می‌خوانید؟
شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی آستان قدس رضوی-فصل اول
تشکبلات موقوفات و رقبه‌ها آستان قدس رضوی-فصل دوم
موسسه‌های فرهنگی و آموزشی آستان قدس رضوی-فصل سوم
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر