سه‌ونیم شب به وقت تهران؛ تحریم‌های ایران چه زمانی باز می‌گردند؟

امریکا فرایند اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی را آغاز کرده است.
اگر مراحل مختلف فنی احیای مجدد همه قطع‌نامه‌های تحریمی سازمان ملل در «شورای امنیت» که از آن با نام «مکانیسم بازگشت تحریم‌ها» یا «اسنپ بک» یاد می‌شود، با اتفاق پیش‌بینی نشده‌ای روبه‌رو نشود، شش قطع‌نامه شورای امنیت به همراه تحریم‌های مندرج در آن‌ها و فهرست افراد و موسسه‌های تحریم شده دوباره معتبر و بر جمهوری اسلامی اعمال می‌شود.
امریکا برای از سر گیری تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران چه فرایندی را باید طی کند؟

***

«دونالد ترامپ»، رییس‌جمهوری امریکا روز چهارشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ در جمع خبرنگاران اعلام کرد که کشورش در سازمان ملل «مکانیسم ماشه» را برای بازگرداندن کلیه تحریم‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران فعال خواهد کرد. امریکا باید چه فرایندی را برای اعمال مجدد تحریم‌ها طی کند؟

در مرحله اول، باید در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد و رییس دوره‌ای شورای امنیت، اخطاریه‌ای درباره عدم پایبندی ایران به مفاد توافق «برجام» بدهد. اخطاریه بر اساس اختیاری که امریکا بر مبنای «قطع‌نامه ۲۲۳۱» قائل است و خود را یکی از دولت‌های مشارکت کننده در توافق هسته‌ای برجام می‌خواند، تنظیم شده است.

پس از ارایه نامه از سوی امریکا، رییس دوره‌ای شورای امنیت باید دیگر اعضا را از این اخطاریه مطلع کند. این شورا از زمان اعلام دریافت رسمی این نامه، ۱۰ روز فرصت دارد در مورد رای به یک پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که ادامه لغو تحریم‌ها موضوع آن است، رای‌گیری کند.

چین، روسیه و کشورهای اروپایی عضو شورای امنیت، یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان که اکنون عضو غیردائم شورا است، پیش‌تر اعلام کرده‌اند از دید آن‌ها، ایالات متحده به دلیل خروج از برجام اجازه ندارد از سازوکار اسنپ بک یا بازگشت تحریم‌ها استفاده کند. در صورتی که این کشورها بر رای خود پافشاری کنند، باید اخطاریه متقابلی در شورای امنیت به ثبت برسانند و رسما در برابر اقدام امریکا مخالفت کنند. رای‌گیری درباره این اخطاریه از سوی کشورهای مخالف بازگشت تحریم‌ها می‌تواند درخواست رای‌گیری شکلی باشد.

در رای‌گیری شکلی شورای امنیت، موضوع «حق وتو» منتفی است و موضوع مطرح شده باید ۹ رای مثبت بیاورد. رای ممتنع اعضا هم رای مثبت تلقی می‌شود. اما امریکا اخطاریه گروه کشورهای مخالف بازگشت تحریم‌ها را می‌تواند تفسیر تازه‌ای از قطع‌نامه ۲۲۳۱ بداند و خواستار آن شود که موضوع در قالب پیش‌نویس یک قطع‌نامه تازه به شورای امنیت ارایه شود.
در صورتی که چنین پیش‌نویسی از سوی دیگر اعضای شورای امنیت مطرح شود، رای‌گیری از حالت شکلی به وضعیت ماهوی تغییر می‌کند و استفاده از حق وتو دوباره امکان‌پذیر خواهد بود. در این صورت، ایالات متحده با وتوی پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که می‌گوید به دلیل خروج از برجام اجازه استفاده از بندهای مربوط به بازگشت تحریم‌ها را ندارد، مرحله دیگری از بازگشت تحریم‌ها یا اسنپ بک را جلو برده است.

در این زمان، اعضا ۱۰ روز فرصت دارند درباره پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که بر اساس اخطاریه امریکا باید تنظیم شده باشد، به توافق برسند. ایالات متحده هم می‌تواند بانی قطع‌نامه باشد و آن را تهیه کند. در غیر این صورت، رییس دوره‌ای شورای امنیت موظف است پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای را تنظیم کند که موضوع آن، ادامه لغو تحریم‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران است.

اعضا حداکثر ۳۰ روز فرصت دارند درباره این پیش‌نویس، رای خود را اعلام کنند. رای ایالات متحده در این زمینه از پیش مشخص و آن رای منفی و استفاده از حق وتو است. اما در صورتی که اعضای دیگر نتوانند به توافقی درباره این پیش‌نویس برسند و درباره آن رای‌گیری کنند، در پایان روز سی‌ام دریافت اخطاریه اول امریکا به شورای امنیت، همه قطع‌نامه‌های پیشین شورا و تحریم‌های مرتبط با آن به طور یک‌جا احیا می‌شوند و وضعیت به پیش از تصویب قطع‌نامه ۲۲۳۱ بازخواهد گشت. در این مرحله، اسنپ بک یا بازگشت تحریم‌ها به وقوع پیوسته است.

زمان رسمی احیای این قطع‌نامه‌ها ساعت ۱۲ نیمه‌شب به وقت «گرینویچ» (سه و ۳۰ دقیقه بامداد به وقت تابستانی ایران) در پایان سی‌امین روز ارایه رسمی اخطاریه امریکا به شورای امنیت است.

در صورتی که ایالات متحده و دیگر اعضای دائم شورای امنیت به توافق دیگری نرسند (مثلا روسیه پیشنهاد نشست رهبران اعضای دائم شورای امنیت با ایران را داد اما امریکا رد کرد) یا وقایع پیش‌بینی نشده دیگری رخ ندهد که باعث بروز اختلالی در این مراحل شود، فرایند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی با طی شدن این مسیر رخ خواهد داد.

مطالب مرتبط:

پیش‌نویس تازه قطع‌نامه امریکا برای تمدید تحریم ایران؛ کوتاه و مختصر

بازگشت همه تحریم‌های شورای امنیت یعنی چه و با ایران چه خواهد کرد؟