شکست غافلگیرکننده هاشمی در مجلس خبرگان رهبری

انتخاب «محمد یزدی» به عنوان رییس «مجلس خبرگان رهبری»، تا حدودی غافل‌گیرکننده بود. می شد پیش بینی کرد که تندورها تلاش می کنند مانع از پیروزی علی‎اکبر هاشمی رفسنجانی در این انتخابات شوند ولی کم‎تر گمان بر آن می رفت که آن ها بر روی یکی از تندروترین مخالفان هاشمی اجماع کنند و پیروز هم بشوند.

تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال 88 به سختی می شد تحولات مجلس خبرگان رهبری ایران را تابعی از تغییر و تحولات فضای سیاسی ارزیابی کرد ولی پس از آن، فشارهای حداکثری که منجر به حذف هاشمی از ریاست مجلس خبرگان و انتخاب « محمدرضا مهدوی کنی» و یا به حاشیه رانده شدن «علی محمد دستغیب»، نماینده شیراز در این مجلس شد، به خوبی نشان داد تا چه اندازه تحولات فضای سیاسی بر رویدادهای درونی آن نیز تاثیر گذاشته است. از این نگاه، پیروزی تندروها در انتخابات امروز مجلس خبرگان مهم تلقی می شود.

محمد یزدی امروز با 47 رای موفق شد هاشمی رفسنجانی را شکست دهد. هاشمی 24 رای آورد. انتخابات البته در دو مرحله برگزار شد. در مرحله اول، چهار کاندیدا وجود داشتند؛ محمد یزدی، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، «محمود هاشمی شاهرودی» و «محمد مومن».

در این دور، هاشمی شاهرودی انصراف داد. این انصراف تا اندازه ای عجیب بود. پیش از این، از او به عنوان مهم ترین کاندیدا یاد می شد و برخی از چهره های اصول‌گرا از اجماع اکثریت خبرگان رهبری بر او خبر داده بودند. رسانه های نزدیک به هاشمی رفسنجانی هم نوشته بودند اگر هاشمی شاهرودی کاندیدا شود، او نمی آید. با این حال، شاهرودی کاندیدا شد، رفسنجانی هم آمد، اجماعی هم روی شاهرودی نبود و او به سرعت کنار رفت.

نبود اجماع مجلس خبرگان رهبری روی هاشمی شاهرودی و رییس نشدن او نشانه مهمی در تعیین جایگاه سیاسی و فقهی وی بود و نشان می دهد خیزهای بلندی که به هاشمی شاهرودی برای رسیدن به مناصبی چون جانشینی علی خامنه ای نسبت داده می شود، به این آسانی ها قابل تحقق نیست.

اما در انتخابات امروز، در دور اول یزدی 35 رای، هاشمی 25 رای و مومن، 13 رای آوردند. در دور دوم، آرای مومن به حساب محمد یزدی ریخته شد و او با نتیجه 47 بر 24، هاشمی را شکست داد. سه رای هم باطل اعلام شد.

در انتخابات رییس مجلس خبرگان رهبری سال 87، هاشمی موفق شده بود با 51 رای در مقابل 26 رای، محمد یزدی را شکست دهد ولی حالا محمد یزدی جبران کرد.

محمد یزدی، رییس جدید مجلس خبرگان رهبری، یکی از تندروترین چهره های اصول‌گرا به شمار می رود. پیروزی با فاصله معنی دار او که در سال های اخیر خود را کاملا وفادار به رهبر ایران نشان داده، حاکی از آن است که نزدیکان آیت الله خامنه ای در مجلس خبرگان کماکان از قدرت مانور قوی و اقتدار کافی برخوردار هستند.

محمد یزدی از جمله منتقدان دولت روحانی هم هست. تذکرهای تند و تیز ماه گذشته او به «علی جنتی»، وزیر ارشاد دولت روحانی، جلوه ای از این مخالفت ها بود.

یزدی و هاشمی رفسنجانی در طول سال های اخیر رابطه به شدت تیره و تاری داشتند. محمد یزدی یک بار با شبیه سازی خمینی و خامنه ای گفت:« ما پشت سر این افراد، جهنم هم می رویم ولی بهشت هاشمی را نمی رویم.»
پاییز و زمستان 88 اوج این چالش بود. محمد یزدی در آن زمان گفت هاشمی از خامنه ای فاصله گرفته است:« سخنان هاشمی با آن نوع بیان به جای این که احترام به رهبری باشد، نوعی توهین و جسارت به آیت‌الله خامنه‌ای است.»

هاشمی رفسنجانی پاسخ داد: «متاسفانه ایشان براثر مشکلات جسمی، گاهی دچار عصبانیت می‌شود و عجولانه اعلام نظر می‌کند.»

این جدال ادامه یافت و هاشمی رفسنجانی تهدید کرد:«این بار بوی توطئه به مشام می‌رسد و درباره مسایل ایشان در زمان امام راحل و درجلسه انتخاب رهبری بعد از ارتحال امام و درقوه قضاییه به صورت کتبی مطالبی را گوشزد خواهم کرد.»

«احمد خاتمی»، عضو هیأت رییسهٔ مجلس خبرگان رهبری در آن روزها خبر داد با رایزنی ها، قرار شده این دو نفر، حمله های لفظی به یک‌دیگر را متوقف کنند. با این حال، آتش کماکان زیر خاکستر باقی مانده است.

محمد یزدی، رییس «جامعه مدرسین حوزه علیمه قم» نیز هست. پیروزی او در این انتخابات، موقعیت این نهاد سیاسی- مذهبی را هم تقویت می کند. او از نظر سیاسی، پیوند استراتژیکی با «احمد جنتی»، دبیر شورای نگهبان دارد. حتی با وجود همه اختلاف هایی که به ویژه در انتخابات ریاست جمهوری 92 با «محمدتقی مصباح یزدی»، عضو دیگر مجلس خبرگان رهبری پیدا کرد، از نظر مشی سیاسی، در یک گروه جای می گیرند.

به همین اعتبار، به نظر می رسد گروه مصباح یزدی هم به اندازه کافی از نتیجه امروز خشنود هستند؛ به ویژه این که هاشمی رفسنجانی شکست سختی خورده است.

از سوی دیگر، این پیروزی و اتحاد تندروها در مجلس خبرگان می تواند نشانه ای روحیه بخش برای آن ها باشد که در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان هم می توانند اجماع کنند. در واقع، پی‌آمد این انتخابات هم می تواند مهم باشد.

اما به همان اندازه که پیروزی محمد یزدی نشان دهنده تاثیر تحولات سیاسی بیرونی بر فضای داخل خبرگان است، آیا می توان گفت این پیروزی دست تندروها را برای لحظات حساسی چون انتخاب رهبر آینده ایران در سال های آینده در موقعیت برتر قرار داده است؟

پاسخ مثبت به این پرسش دشوار است. عمر ریاست محمد یزدی بر مجلس کنونی، یک ساله است. سال دیگر، انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار می شود و ممکن است ترکیب آن دچار تغییر شود.

از سوی دیگر، بسیاری از چهره های موثر در مجلس خبرگان مانند محمد یزدی بیش از 80 سال سن دارند و مشخص نیست حتما در لحظه های تصمیم گیری حساسی مانند انتخاب رهبر آینده ایران حضور داشته باشند یا نه.

اما هاشمی رفسنجانی در مصاحبه امروز خود با روزنامه «شرق» در مواردی مانند تعیین رهبر آینده گفته است:«برای آن لحظه حساس حتما لازم نیست رییس باشم؛ کافی است عضو خبرگان باشم. انسان در خبرگان می‌تواند صحبت کند و نظرش را بدهد و اگر بخواهم، تاثیرگذار هم خواهم بود.»

بنابراین، پیروزی روحانیون تندرو در مجلس خبرگان، یک گام رو به جلو و فرصتی برای بازیابی سیاسی و احیای پروژه هایی مانند وحدت اصول گرایان تلقی می شود ولی گام نهایی و تعیین کننده نیست.

در عین حال، شکست غافل‌گیرکننده اکبر هاشمی رفسنجانی با توجه به فضاسازی رسانه ای گسترده ماه های اخیر حامیان او، می تواند نشان دهنده یک اشتباه محاسباتی باشد.

او در گفت و گویی که امروز در روزنامه شرق منتشر شده، به طور سربسته گفته است که اکثریت مجلس خبرگان رهبری از او خواسته اند کاندیدا نشود، دوست ندارد برخی رییس مجلس خبرگان رهبری شوند و در روز انتخابات تصمیم می گیرد. او پیش از آن نیز این افراد را ناصالح خوانده بود.
این گزاره ها نشان می دهند که هاشمی رفسنجانی آگاهانه و با برنامه ریزی قبلی وارد گود شده بود.

اسفند 89 او وقتی عزم اصول گرایان برای کنار گذاشتنش و انتخاب مهدوی کنی را دید، از کاندیداتوری خودداری کرد تا شکست علنی به نامش ثبت نشود. این بار اما به نظر می رسد او درباره عزم اصول گرایان دچار تردید شده بود و وارد بازی شد. با این وجود، شکست هاشمی در این میدان اگرچه صدای مخالفانش را بلندتر و تندتر خواهد کرد ولی بعید است سبب حاشیه نشینی بیش تر او شود. او کماکان موقعیت مهم خود در فضای سیاسی ایران را حفظ خواهد کرد؛ با روش های خاص خودش.