ماه ژوئن، ماه افتخار رنگین‌کمانی‌ها

شایا گلدوست

ماه ژوئن، ماه افتخار رنگین‌کمانی‌ها است. در این ماه در اکثر نقاط دنیا جامعه رنگین‌کمانی، کنش‌گران و فعالان حوزه جنسی و جنسیتی و برابری خواهان و حامیان‌ آن‌ها جشن‌ها، مراسم‌، رژه‌ها و فستیوال‌‌های افتخار متعددی را برگزار می‌کنند. البته این برنامه‌ها در برخی از نقاط دنیا در تاریخ‌های مختلف و ماه‌های دیگر سال برگزار می‌شوند، با این حال ماه ژوئن به عنوان ماه افتخار رنگین‌کمانی‌ها در سراسر دنیا شهرت دارد.

هدف از برگزاری این برنامه‌ها و رژه‌های افتخار این است که به دنیا نشان داده شود حامله رنگین‌کمانی و تنوع گرایش‌های جنسی و هویت و بیان جنسیتی در انسان‌ها همیشه در طول تاریخ بشریت وجود داشته است. 

اعضای جامعه رنگین‌کمانی مانند دیگر اقشار جامعه حضور داشته و در کنار شما زندگی می‌کنند و تاریخچه‌ای پربار برای ثبت موجودیت‌ خود دارند. آن‌ها نیز به اندازه هر انسان دیگری حق زندگی کردن داشته و برای به‌دست آوردن تمام این حقوق انسانی‌ مبارزه کرده‌اند؛ مانند همه سال‌هایی که برای زندگی جنگیده‌ و امروزه در نقاط مختلف دنیا به بسیاری از حقوق خود دست یافته‌‌اند. با این وجود، هنوز هم برای آن‌چه که حق طبیعی و برابر، به دور از تبعیض و سرکوب و خشونت است، راه درازی در پیش دارند. 

مهم‌ترین نکته‌ای که در این جشن‌ها و رژه‌های افتخار به چشم می‌خورد، تنوع در بین اعضای این جامعه است؛ افرادی که می‌توانند به آن‌چه که هستند، با هر گرایش جنسی، هویت و بیان جنسیتی افتخار کنند.

امید می‌رود که امسال با کنترل همه‌گیری ویروس کرونا، شاهد برگزاری رژه‌های باشکوه در نقاط مختلف دنیا باشیم؛ رژه‌ها و فستیوال‌هایی که همانند پرچم و نماد این جامعه، رنگارنگ هستند.

این رژه‌های افتخار از تاریخچه مبارزات جامعه رنگین‌کمانی در دهه‌های گذشته آغاز شده‌اند. سال ۱۹۶۹، هر چیزی به غیر از دگرجنس‌گرایی و همان‌سو‌جنسیتی‌ بودن در امریکا نیز ممنوع بود و فرهنگ عمومی جامعه در آن زمان پذیرای جامعه رنگین‌کمانی و افرادی با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی متنوع نبود. اعضای جامعه رنگین‌کمانی‌ پس از سال‌ها زندگی پنهانی و در سایه، تصمیم به تشکیل پاتوق‌هایی برای خود گرفته بودند. این مکان‌های‌زیرزمینی، شبیه به بارهایی بودند که امروزه به «گی‌بار» معروف هستند. اما در آن زمان خبری از پرچم رنگین‌کمانی و نماد‌های معرف این جامعه بر سر در این مکان‌ها وجود نداشت. هرچند نام این مکان‌ها گی‌بار بود اما پاتوقی بودند برای همه طیف‌های رنگین کمانی، ترنس‌ها، دوجنس‌گراها، لزبین‌ها، گی‌ها و غیره؛ چیزی شبیه آن‌چه که امروزه در کشور‌های آزاد بسیار دیده می‌شود و شهروندان به منظره‌ رنگارنگ این روزها و تاریخ این مناسبت‌ها عادت کرده‌اند و آشنا هستند.

دگرجنس‌گرایی (Heterosexuality) به گرایش جنسی یا عاطفی افراد به جنس و یا جنسیت متفاوت با خود گفته می‌شود.

همان‌سو‌جنسیتی (Cisgender) به افرادی گفته می‌شود که جنسیت نسبت داده شده به آن‌ها در زمان تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی، با جنسیتی که برای خود تعریف می‌کنند، مطابق و هم‌سو است.

متاسفانه گی‌بارها مورد حمله و خشونت پلیس و نیروهای امنیتی قرار می‌گرفتند و امنیت آن‌ها را به خطر می‌انداختند. یکی از معروف‌ترین این بارها، باری به نام «استون وال» در دهکده «گرینویچ» نیویورک بود که سه حمله پیاپی در یک زمان کوتاه توسط پلیس و نیروهای امنیتی باعث شد تا اعضای جامعه رنگین‌کمانی و حامیان‌شان به این حملات اعتراض کنند و این اعتراضات به سرعت تبدیل به یک جنبشی علیه این خشونت‌ها و تبعیض‌ها شد. 

استون وال به سرعت تبدیل به نماد مقاومت برای حق زندگی برابر جامعه رنگین‌کمانی‌ شد و الهام‌بخش جنبش‌های مشابه در سرتا‌سر دنیا. در ۲۷ ماه جون ۱۹۷۰، اولین رژه افتخار در لس‌آنجلس، شیکاگو و نیویورک برای یادبود استون‌وال برگزار و این موضوع دلیلی شد که این تاریخ و این ماه را به عنوان ماه افتخار برای جامعه رنگین‌کمانی جشن بگیرند و این رژه‌ها نمادی باشد برای اعلام هم‌بستگی و ادامه راه مبارزاتی که از گذشته تا به امروز ادامه داشته‌اند.

رژه‌های افتخار در اعتراض به محو کردن و فشار برای پنهان شدن شروع و رفته رفته باعث شد تا رنگین‌کمانی‌ها بتوانند به بسیاری از حقوقی که حق طبیعی آن‌ها است، دست پیدا کنند. امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا این جشن‌ها و رژه‌های افتخار با حمایت دولت‌ها، سیاست‌مداران و سازمان‌های حقوق بشری برگزار می‌شوند تا به همه نشان دهند که دنیا پر است از رنگ‌ها و انسان‌ها می‌توانند از جنبه‌های مختلفی، از جمله هویت و بیان جنسیتی و جنس و گرایش‌های جنسی با هم متفاوت باشند. اما با وجود همه این تفاوت‌ها، ما موظف هستیم به یک‌دیگر احترام بگذاریم و حقوق فردی و اجتماعی هم را رعایت کنیم و معنای حقیقی تنوع را بفهمیم، درک کنیم و بپذیریم.

انجمن روان‌پزشکی امریکا اولین نهادی بود که در سال ۱۹۷۳ هم‌جنس‌گرایی و به طور کلی، هم‌جنس‌خواهی را از فهرست بیماری‌های روانی خارج کرد. پس از آن هم انجمن روان‌شناسی امریکا در سال ۱۹۷۵ و در نهایت سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۲ این‌ گرایش‌های جنسی را از فهرست بیماری‌های روانی خارج کردند و با ایجاد تغییرات اساسی در نسخه تازه سند مرجع تعریف و شناخت بیماری‌های سازمان بهداشت جهانی، ترنس بودن و همه طیف جنسیت‌های غیردوگانه نیز از دسته بیماری‌ها و اختلال ذهنی و روانی خارج شدند. بنا به تعریف جدیدترین نسخه بازبینی دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی (آی‌سی‌دی-۱۱)، همان‌سو‌جنسیتی نبودن به عنوان یک ناهمگونی مستمر بین تجربه جنسیتی شخص و جنسیتی است که با آن شناخته می‌شود یا از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او اطلاق شده است. این در حالی‌ است که در «آی‌سی‌دی-۱۰»، یعنی نسخه قبلی این دستورالعمل، همان‌جنسیتی نبودن، یعنی عدم پذیرش جنسیتی که در بدو تولد به ما بر اساس ظاهر اندام جنسی اطلاق می‌شود، با عنوان «اختلال هویت جنسیتی» توصیف شده بود.

افراد بسیار زیادی در شکل‌گیری تاریخ مبارزات جامعه رنگین‌کمانی نقش داشته و پیشرو بوده‌اند. شهامت و شجاعت این انسان‌‌ها در بیان آن‌چه حقیقت آن‌ها بود، باعث شد تا امروزه انسان‌ها در بسیاری از نقاط دنیا به حقوق برابر دست پیدا کنند و به دلیل آن‌چه تفاوت در جنس، جنسیت، گرایش جنسی و بیان و هویت جنسیتی آن‌ها است، مورد تبعیض و خشونت قرار نگیرند یا این که حداقل بتوانند حقوق خود را مطالبه و به این تبعیض‌ها اعتراض کنند. 

در میان جامعه رنگین‌کمانی نیز گروه‌های آسیب‌پذیری هستند که بیشتر در معرض خشونت قرار می‌گیرند. زنان ترنس از جمله این افراد هستند که خشونت‌های مضاعف را در جوامع مردسالار تجربه می‌کنند. 

کارگران جنسی گروه آسیب‌پذیر دیگری هستند که کمتر به آن‌ها پرداخته شده است یا راجع به آن‌ها صحبت می‌شود. اما حقیقت این است که این افراد به خاطر شغلی که دارند، شغلی که در موارد عمده بنا به اجبار و محرومیت‌های گسترده انتخاب کرده‌اند، از جمع‌های مختلف، حتی جمع‌های مربوط به جامعه رنگین‌کمانی طرد می‌شوند. 

عدم حمایت و یا مراقبت، عدم دسترسی به بهداشت و درمان نیز یکی از معضلات بزرگ این قشر است که متاسفانه کمتر به آن توجه می‌شود.

هر ساله در این ماه در بسیاری از نقاط دنیا شاهد جشن‌ها و مراسم‌ رنگارنگ زیادی هستیم که به شادی و با برقرای امنیت برای همه شرکت کننده‌ها به بهترین شکل برگزار می‌شوند. حتی شهروند‌هایی که از جامعه رنگین‌کمانی نیستند نیز با خوشحالی در آن شرکت می‌کنند تا حمایت خود را از افراد با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف نشان دهند. این روزها فضای شهرهای مختلف، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی رنگارنگ‌تر شده است و لااقل سعی می‌شود به اخبار مربوط به این جامعه بیشتر پرداخته شود. 

در حالی که دنیا برای احقاق حقوق رنگین‌کمانی‌ها تلاش می‌کند اما متاسفانه در برخی از کشورها مانند ایران این مراسم‌ برگزار که نمی‌شود هیچ، حتی قانون نیز از جامعه رنگین‌کمانی حمایت نمی‌کند. در مقابل، این افراد از سوی قانون و جامعه به عنوان مجرم و یا بیمارانی با اختلالات روانی و‌ جنسی شناخته می‌شوند و همین امر آن‌ها را در معرض خشونت و تبعیض‌های مضاعف قرار می‌دهد. 

در «قانون مجازات اسلامی»، مجازات‌های سنگینی، از شلاق تا اعدام برای رابطه رضایتمند بین دو هم‌جنس تعریف شده است که در موارد زیادی به قیمت جان افراد تمام می‌شود. 

سال‌ها است که فعالان این حوزه و نهادهای بین‌المللی در تلاش هستند تا با فشار بر سیستم حاکم، شرایط جامعه رنگین‌کمانی در ایران را بهبود ببخشند. البته با وجود همه این محدودیت‌ها، بسیاری از اعضای جامعه رنگین‌کمانی سعی می‌کنند این روزها با استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، رژه‌های افتخاری و مراسمی داشته باشند و با استفاده از پرچم و نمادهای خانواده رنگین‌کمانی، این روز را جشن بگیرند و در مسیر هرچه بیشتر مشاهده‌پذیر کردن جامعه قدم بردارند. 

سال‌ها است با وجود تمام محدودیت‌ها، تصاویری با پرچم رنگین‌کمانی از گوشه گوشه ایران منتشر می‌شوند و می‌بایست امیدوار‌ بود که روزی این پرچم رنگارنگ که نشانی از آزادی و برابری است، در یکایک شهر‌های ایران و در میادین برافراشته و فریاد آزادی سر داده شود.