حسام قناطیر
برخلاف چهارمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی که هیات اجرایی و هیات نظارت هم‌فکر بودند و انتخابات را با تفاهم پیش بردند، در انتخابات دوره پنجم، بخشی از کارگزاران دولت به پشتوانه «اکبر هاشمی رفسنجانی»، «حزب کارگزاران سازندگی» را راه‌اندازی کردند و در انتخابات فعال شدند تا اشتراک تفاهم مجریان و ناظران انتخابات برهم بخورد و انتخابات رنگ و روی متفاوتی به خود بگیرد.
بنابراین، انتخابات مجلس پنجم در حالی برگزار شد که یک طرف رقابت، یعنی حزب کارگزاران سازندگی بخشی از دولت را در اختیار داشت و جناح راست سنتی به رهبری «علی‌اکبر ناطق نوری»، مجلس و برخی از نهادهای تحت نظر رهبری را . از این رو، دو طرف یک‌دیگر را متهم به سوء استفاده از امکانات دولتی و عمومی به نفع خود کردند. از سوی دیگر، در این دوره، دخالت سپاه پاسداران در انتخابات مشهودتر از دوره‌های پیشین بود.
پس از انتخابات، گزارش‌هایی درباره تقلب گسترده از سوی جناح‌های حاضر در انتخابات منتشر شد. جریان چپ معتقد بود که آرای برخی از نامزدهای این جریان، از جمله «بهزاد نبوی»، خوانده نشده است. در مقابل، «حبیب‌الله عسگراولادی»، دبیرکل «حزب موتلفه اسلامی» نیز نسبت به راه نیافتن خود به مجلس اعتراض داشت. برخی هم معتقد بودند که در یک معامله بین وزارت کشور و شورای نگهبان، این دو نفر از دو جریان رقیب حذف شده‌اند.
«فائزه هاشمی رفسنجانی» که رقابت نزدیکی با علی‌اکبر ناطق نوری در کسب کرسی اول تهران در این دوره از انتخابات داشت، معتقد بود نفر اول شده است ولی در نهایت با تایید پدرش، ناطق نوری به عنوان نفر اول تهران معرفی شد.
درگیری استاندار اصفهان با شورای نگهبان
انتخابات مجلس پنجم اما در برخی از حوزه‌های انتخابیه که عموما کاندیداهای منسوب به کارگزاران سازندگی پیروز شده بودند، به محل درگیری مجریان و ناظران تبدیل شد؛ از آن جمله، می‌توان به انتخابات در شهر اصفهان اشاره کرد که در نتیجه نزاع به وجود آمده، انتخابات توسط شورای نگهبان ابطال شد. در این حوزه، «محسن واهب»، «عبدالرحمان تاج‌الدین» و «عبدالحسین سیف‌الهی»، از کاندیداهای جناح چپ و کارگزاران سازندگی، «زهرا پیشگاهی فرد» و «نیره اخوان» از کاندیداهای مستقل و «علی‌اکبر پرورش»، کاندیدای جناح راست پیروز شده بودند.
دلایل ابطال انتخابات هم مواردی چون تبلیغات غیرقانونی نامزدها و وعده‌های آن‌ها اعلام شد. در آن زمان، رسانه‌های اصول‌گرا بر وعده‌های تبلیغاتی محسن واهب مانور زیادی دادند و نوشتند که او در پوسترهای تبلیغاتی خود عبارت یا «واهب‌العطایا» را استفاده کرده که به معنای بخشنده هدیه‌ها و از صفت‌های خدا است.
رسانه‌های نزدیک به راست هم‌چنین نوشتند که او وعده داده است احداث مترو در مسیر اصفهان تهران را پی‌گیری خواهد کرد.
علاوه بر این، احزاب و گروه‌های وابسته به جناح چپ معتقد به سوءاستفاده کاندیداهای جناح راست از امکانات عمومی و دولتی به نفع خود در انتخابات بودند. «سلام»، از روزنامه‌های وابسته به جناح چپ که بعدها به اصلاح‌طلبان مشهور شدند، در گزارشی نوشته بود: «نماینده فعلی یکی از شهرستان‌های استان کرمان که داوطلب نمایندگی مجلس پنجم هم بود، در تیر سال ۱۳۷۴ حواله ۱۰ تُن روغن مایع و ۱۰ تُن شکر را از وزارت بازرگانی گرفته و در ماه‌های اخیر بین مردم حوزه انتخابیه‌اش توزیع کرده است.»
این روزنامه افزوده بود: «ظاهراً در مشی جناح راست سنتی این‌گونه کارها از مصادیق استفاده از امکانات دولتی برای جمع‌آوری آرا به شمار نمی‌رود.»
سلام در ستون «گفته‌ها و شنیده‌های انتخابات» هم نوشته بود: «گفته می‌شود بخشی از حقوق کارکنان یک بنگاه اقتصادی در یاسوج بالاجبار برای یکی از داوطلبان نمایندگی پنجمین دوره انتخابات مجلس اختصاص یافت.»
«علی‌محمد غریبان»، نماینده اردبیل در مجلس چهارم گفته بود: «بعضی از افراد را می‌شناسم که از مراسم وحدت‌آفرین نماز جمعه استفاده می‌کنند در جهت تبلیغ کاندیداهای مورد نظرشان و همین مطلب هم در یک سازمان دیگری که فرضا یک استانداری است، چاپ می‌شود. اگر به‌وسیله آن‌ها هم چاپ نشود، در همان‌جا تکثیر و به مردم داده می‌شود که نمونه آن را من خودم از استانداری دریافت کردم.»
«محمد سلامتی»، دبیرکل «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران» نیز در یک جلسه پرسش و پاسخ، پخش مصاحبه صداوسیما را با افراد منتسب به جناح راست به‌عنوان نوعی سوء استفاده از امکانات دولتی مورد اعتراض قرار داده و گفته بود: «تمامی این اعمال بدین دلیل است که جناح راست سنتی هیچ حرف حساب و یا برنامه‌ای برای اداره امور کشور ندارد و با مدیریت تیمچه‌ای و بازاری قادر به اداره کشور نیست.»
چهره‌های جریان چپ هم‌چنین اعلام می‌کردند که در آستانه انتخابات مجلس پنجم، برخی مقامات دولتی که نزدیک به جریان چپ بوده، برکنار و نیروهای جریان راست به جای آن‌ها منصوب شده‌اند و یا نیروهای جریان راست در پست‌ها جابه‌جا شده‌اند تا اهداف آن‌ها انتخاباتی تامین شود.
روزنامه سلام در گفت‌وگو با علی محمد غریبانی، نماینده اردبیل در مجلس چهارم و رییس «انجمن اسلامی مهندسان ایران»، از او درباره سخنان هاشمی رفسنجانی، رییس‌جمهوری وقت در خصوص حرام بودن جابه‌جایی در پست‌های مسوولان سوال کرد و پرسید که خطاب او چه نهاد و ارگان‌هایی بوده‌اند؟ غریبانی در پاسخ گفته بود: «من تا آن جایی که اطلاع دارم، بعد از فرمایشات آقای هاشمی، این انتصابات دوباره انجام شده است. همین روزنامه‌ها را اگر ملاحظه بکنیم، انتصاب و تغییر احکامی انجام می‌گیرد که بعضا خیلی از آن‌ها هم در داخل روزنامه‌ها درج نمی‌شوند. این نشان دهنده مغایرت عمل بعضی از دستگاه‌های اجرایی با فرمایشات آقای هاشمی می‌باشد. به نظر من، خطاب آقای هاشمی به تمامی دستگاه‌ها است. به خصوص دستگاه‌هایی که مستقیما در جریان انتخابات نقش دارند؛ مانند وزارت کشور و بعضی از نهادهای تبلیغاتی.»
تبلیغات زودهنگام جامعه روحانیت مبارز
روزنامه سلام روز ۲۳ بهمن ۱۳۷۴ نوشت «جامعه روحانیت مبارز» پیش از موعد قانونی تبلیغات انتخاباتی، تبلیغات خود را آغاز کرده است.
در مقابل اما این گروه و دیگر گروه‌های جریان راست، گروه کارگزاران سازندگی را متهم می‌کردند که با نصب پلاکاردهای بزرگ تبلیغات خود، عملا قبل از موعد قانونی وارد عرصه انتخابات شده‌اند. برخی نیز می‌گفتند این پلاکاردها چون تنها دعوت به انتخابات است، نه معرفی نامزدها، ایرادی ندارد.
روزنامه سلام روز۲۳ بهمن ۱۳۷۴ در این باره نوشت: «این در حالی است که در پی نصب تابلوهایی در سطح شهر از سوی گروه خدمت‌گزاران سازندگی که مردم را به شرکت در انتخابات دعوت می‌کرد، برخی از اعضای جامعه روحانیت مبارز و افراد وابسته به جناح راست سنتی در واکنش‌هایی تند نسبت به این اقدام گروه خدمت‌گزاران سازندگی، نصب تابلوهای تبلیغاتی از سوی این گروه را غیرقانونی دانسته و از آن به عنوان تبلیغات پیش از موعد یاد کردند.»
ناگهان اما اعلام شد که به دستور وزیر کشور، شهرداری تهران موظف به جمع‌آوری تابلوهای تبلیغاتی خدمت‌گزاران سازندگی (گروه ریاست‌جمهوری) از سطح شهر شده است. این دستور اعتراضات بسیاری را به دنبال داشت. هر چند روزنامه سلام روز ۲۱ بهمن ۱۳۷۴ نوشت تا آخرین روز هفته پیش از آن این تابلوها هم‌چنان در سطح شهر تهران به چشم می‌خوردند.
سلام هم‌چنین روز ۱۴ اسفند ۱۳۷۴ نوشت مقامات قضایی اعلام کرده‌اند که جمع‌آوری تعداد زیادی از تابلوهای انتخاباتی متعلق به جامعه روحانیت مبارز تهران و جمعی از کارگزاران سازندگی، در واکنش به تخلفات گسترده انتخاباتی بوده است.
مسوول روابط عمومی دادگستری در این باره گفته بود: «نامزدها و گروه‌های مذکور تا صبح جمعه مهلت داشتند تا نسبت به جمع‌آوری این تابلوها اقدام کنند و ضابطین قضایی تنها تابلوهایی را جمع کرده‌اند که تا جمعه شب در معابر باقی‌مانده بودند.»
انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۸اسفند۱۳۷۴، در چنین فضایی برگزار شد.
در مجموع، می‌توان گفت معترضان به صحت و سلامت انتخابات، عمده ترین تخلفات یا تقلبات در انتخابات مجلس پنجم را این‌گونه برشمرده‌اند:
- سوء استفاده از امکانات دولتی و عمومی توسط طرفین به نفع خود
- خرید رای از طریق توزیع مواد غذایی در حوزه‌های انتخابیه
- تبلیغات صداوسیما به نفع جناح راست
- تبلیغات زودهنگام
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر