استان آذربایجان‌شرقی، ششمین استان پرجمعیت ایران در سال ۱۳۹۸ است. روز دوم اسفند امسال بیش از ۳ میلیون شهروند دارای حق رای در این استان، در معرض انتخاب ۱۷ نماینده قرار خواهند گرفت. در دوره پیشین نرخ مشارکت در انتخابات مجلس دهم، ۶۰ درصد بود و ازاین‌جهت، آذربایجان‌شرقی هشتمین استان دارای کمترین نرخ مشارکت در سراسر ایران بود.
یکی از چالش‌های اصلی نامزدهای انتخابات دوره یازدهم مجلس، راضی کردن مردم به حضور پای صندوق‌های رای است. برای این کار باید نامزدهای انتخاباتی برنامه‌های هدفمندی برای شناخت اولویت‌ها و چالش‌های اصلی استان و یافتن راه‌حل‌های امیدوارکننده برای رفع‌ورجوع مدیریت آن‌ها داشته باشند.
در این گزارش تلاش شده ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسایل و اولویت‌های پنج‌گانه آذربایجان‌شرقی
۱- آسیب‌پذیری در مقابل سوانح طبیعی
استان آذربایجان‌شرقی جزو مناطق پرخطر و دارای ریسک بالای زلزله در ایران است. آخرین نمونه زمین‌لرزه ۲۱مرداد۱۳۹۱ اهر و ورزقان با ۳۰۶ کشته و مصدومیت بیش از ۵ هزار نفر بود. خسارت‌های این زمین‌لرزه بیش از ۱۰،۷۹۴ میلیارد تومان ارزیابی شده است.
بر اساس آمارهای منتشر شده در سالنامه آماری سال ۹۶۱۳ مرکز آمار ایران، در این سال ۵ واقعه زمین‌لرزه با ۹ مصدوم در استان آذربایجان‌شرقی ثبت شده است. ازاین‌جهت، استان آذربایجان در سال ۱۳۹۶ پنجمین منطقه زلزله‌خیز ایران بوده است.
برخی مقام‌های استان اعلام کرده‌اند در سال ۱۳۹۷ آذربایجان‌شرقی دومین استان سیل‌خیز ایران بوده است. بااین‌همه، آخرین آمار رسمی مربوط به آمار درج‌شده در سالنامه آماری ۱۳۹۶ است که گفته‌شده در آن سال، ۲۷ مورد سیل با آمار ۵۲ مصدوم در استان به ثبت رسیده و آذربایجان‌شرقی در رتبه هفتم سیل‌خیزی ایران قرار دارد.
این آمار مربوط به حوادثی است که منجر به حضور نیروهای امدادی سازمان هلال‌احمر ایران شده است.
در چنین شرایطی، با توجه به تشدید رویدادهای شدید آب‌وهوایی و باقی ماندن خطر زلزله، آمادگی در برابر حوادث و بلایای طبیعی جزو اولویت‌های استان در سال‌های پیش رو است.
۲- مشکلات قومیتی
استان آذربایجان‌شرقی یکی از کانون‌های حساس قومیتی در ایران است. در انتخابات گذشته مطالباتی همچون حق آموزش به زبان مادری یکی از خواسته‌های اصلی مردم استان در انتخابات بوده است. همچنین عدم پاسخگویی به خواسته‌های قانونی از یک‌سو و تشدید بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باعث تشدید نارضایتی و رادیکال شدن مطالبات شده است.
در سال‌های اخیر، دامنه حساسیت‌های قومی بارها به حوزه عمومی کشیده شده است. کار بعضا به اعتراض‌های خیابانی هم رسیده و گهگاه میدان‌های ورزشی هم عرصه اعلام نارضایتی‌ها و طرح مطالبات قومی بوده‌اند.
سطح خواسته‌های قومی ارتباط مستقیمی با نارضایتی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد. با توجه به بالا گرفتن انواع و اقسام بحران‌ها در یکی دو سال اخیر، به‌احتمال‌زیاد، مسایل قومی جزو مهم‌ترین مسایل مطرح‌شده در ایام انتخابات مجلس در اسفند ۱۳۹۸ خواهد بود. رویکرد نامزدهای انتخاباتی به این مساله نقش بسزایی در میزان حضور مردم آذربایجان‌شرقی پای صندوق‌های رای و انتخاب آن‌ها خواهد داشت.
۳- ازدواج دختران زیر ۱۵ سال
کودک‌همسری یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی است که هنوز بخش‌هایی از ایران به‌طورجدی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آمارهای سازمان ثبت‌احوال حکایت از آن دارند که اوضاع در آذربایجان‌شرقی اصلا خوب نیست. بر اساس آمار ثبت‌احوال ایران در سال ۱۳۹۶ تعداد ۳۶۳۳ مورد ازدواج زیر ۱۵ سال برای دختران استان ثبت‌شده که در هشت مورد سن عروس کمتر از ۱۰ سال بوده است. این آمار ۱۲ درصد کل ازدواج‌های ثبت‌شده سال ۱۳۹۶ در این استان است. با این حساب تا دو سال پیش، آذربایجان‌شرقی سومین رکورددار کودک‌همسری در ایران بوده است؛ پدیده‌ای که باید با آن به‌مثابه یک بحران اجتماعی مواجه شد که ارتباط مستقیمی با فقر، ناپایداری‌های اقتصادی و اجتماعی دارد.
۴- بحران‌های اقتصادی و معیشتی
بحران اقتصادی سال ۱۳۹۷، شرایط زندگی را در ایران سخت کرده است. درجات این سختی در استان‌های مختلف، متفاوت است. اگرچه اوضاع در آذربایجان‌شرقی به نسبت برخی مناطق ایران بهتر است، اما شاخص‌های اقتصادی نشان می‌دهند از بعضی جهات، شرایط در شمال شرقی ایران پیچیده‌تر از سایر نقاط کشور است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در خرداد امسال در استان آذربایجان‌شرقی چهار درصد بالاتر از میانگین کشوری و برابر ۵۴ درصد بوده است. در رتبه‌بندی تورم در سراسر ایران این استان در مقام یازدهم قرار دارد.
علاوه بر این، جمعیت فقیر نیز در آذربایجان‌شرقی رو به افزایش است. بر اساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۹۵ و در شرایط ثبات نسبی آن، ۱۴ درصد جمعیت استان زیر خط فقر مطلق قرار داشتند. بر اساس برآوردها نرخ فقر در حال حاضر دست‌کم ۳ برابر بیشتر از سال ۱۳۹۵ است، با این حساب بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان از تامین غذای کافی برای اعضای خانواده خود ناتوان‌اند.
طبق آخرین آمارها، متوسط نرخ بیکاری استان در سال ۱۳۹۷، حدود ۱۱ درصد بوده و فقط ۳۶ درصد جمعیت سن کار آذربایجان‌شرقی مشغول فعالیت اقتصادی بوده‌اند. با توجه به پایین بودن سطح دستمزدها، سخت‌تر شدن زندگی و گسترش فقر، پدیده‌ای قابل‌انتظار در شمال شرق کشور است.
از سوی دیگر موازنه درآمد و هزینه‌های بودجه استانی آذربایجان‌شرقی هم متعادل نیست. در بودجه استانی سال ۱۳۹۸ آذربایجان‌شرقی، نهمین استان پردرآمد ایران است، اما سرانه اعتبارات استانی آن امسال فقط ۲۳۵ هزار تومان به ازای هر نفر است. تنها سهم مردم سه استان دیگر از بودجه امسال از آذربایجان‌شرقی کمتر است.
۵- بحران‌های شهری و حاشیه‌نشینی
تبریز، ششمین کلان‌شهر پرجمعیت ایران است. طبیعتا مشکلات شهری یکی از اولویت‌های استان آذربایجان‌شرقی و فراتر از آن منطقه شمال شرق ایران است. بر اساس برآوردهای ایران‌وایر چیزی حدود ۴۰ درصد جمعیت و ۶۰ درصد جمعیت شهرنشین استان در مناطق حاشیه‌نشین و بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری زندگی می‌کنند.
بر اساس برآوردهای رسمی جمعیت ساکن بافت فرسوده در ۵۸ شهر استان، بیش از ۵۳۰ هزار نفر است نزدیک ۵۴۰ هزار نفر در سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان آذربایجان‌شرقی زندگی می‌کنند. مساحت این مناطق حدود ۳۶ کیلومتر مربع است که معادل ۷ درصد کل سکونت‌گاه‌های غیررسمی شناسایی‌شده در کل ایران است.
سازمان‌دهی مشکلات شهری تبریز و سایر مناطق شهری استان، فراتر از مدیریت محلی، یک مساله ملی است که ارکان مختلف حاکمیت، ازجمله نمایندگان مجلس را درگیر می‌کند.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۴،۰۱۸،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۶
نرخ شهرنشینی: ۷۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
نرخ روستانشینی: ۲۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۲.۹ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۳.۴ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۱۷ نماینده – رتبه کشوری: ۶
تعداد نمایندگان زن: ۲ نفر
رخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۰ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۳.۳۷ درصد – رتبه کشوری: ۹
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۱۳۹۴: ۳.۷۳ درصد – رتبه کشوری: ۹
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۲۸۷۹ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۸
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۲۳۵،۵۵۴ تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۷
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۷۸۴،۰۳۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۰
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۲،۲۰۴،۷۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۴
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۲۵۳،۶۳۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۷
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۶۸۰،۱۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۷
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۰ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
تورم دوازده‌ماهه سال ۱۳۹۷: ۲۸.۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۱
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۳۸.۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۰.۹ درصد- رتبه کشوری: ۱۵
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۰.۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۵ درصد- رتبه کشوری: ۲۰
نسبت اشتغال: ۳۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ فقر مطلق در سال ۱۳۹۵: ۱۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۱۲ درصد – رتبه کشوری: ۳
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۲۶۲ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۷
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۷۳ نفر – رتبه کشوری: ۹ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ نفر: ۲۰۷ تخت – رتبه کشوری: ۹
۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۵ مورد با ۹ مصدوم – رتبه کشوری: ۵
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۲۷ سیل با ۵۲ مصدوم – رتبه کشوری: ۷
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۱۲۸۹ مورد – رتبه کشوری: ۶
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۵۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر