براساس برآوردهای مرکز آمار ایران، استان گلستان با ۱،۹۵۰،۰۰۰ میلیون جمعیت در سال ۹۸، چهاردهمین استان پرجمعیت ایران است. یکی از ۶ استان ایران که در جوار دریا و در نوار خوش و آب و هوا قرار دارد.
با این همه گلستان رونق چندانی ندارد. نه مانند هرمزگان و بوشهر سهمی از تجارت دارد و نه مانند گیلان و مازندران از سرریز سرمایه مازاد پایتخت، بهره چندانی برده است. چنانکه سهم استان گلستان از کل اقتصاد ایران کمتر از ۱.۴ درصد است. حدود نصف گیلان و یک سوم مازندران.
در عوض گلستان یکی از رکوردداران فقر در ایران است. طبق برآوردهای رسمی در سال ۱۳۹۵، استان گلستان چهارمین منطقه با بالاترین نرخ فقر مطلق بوده است؛ فقری که با توجه به شرایط بحرانی اقتصاد ایران در دو سال اخیر، به مراتب نسبت به آن موقع افزایش داشته است.
از سوی دیگر وقوع بحران بزرگی مانند سیل عملا شرایط گلستان را به نسبت قبل شکننده‌تر کرده است. بر اساس برخی برآوردها حجم خسارت‌های سیل گلستان تا هشت برابر بودجه استانی بوده؛ خسارتی که با توجه به بحران مالی دولت بعید است به این زودی‌ها برطرف شود.
در چنین شرایطی، حجم انباشته نارضایتی‌های عمومی، انتخابات دوم اسفند را تحت‌الشعاع قرار داده است. نرخ مشارکت دوره پیشین انتخابات مجلس در گلستان نسبتا بالا بود. چیزی در حدود ۷۱ درصد افراد واجد شرایط پای صندوق‌ها رفتند، اما شرایط به نسبت چهار سال پیش به مراتب تغییر کرده و تضمینی وجود ندارد که در این دوره نیز نرخ مشارکت مانند انتخابات مجلس دهم باشد. بر اساس برآوردهای جمعیتی بیش از یک میلیون نفر در استان گلستان حق حضور در انتخابات خواهند داشت. معلوم نیست که چقدر از این افراد روز رای‌گیری پای صندوق‌ها بیایند. اما آنچه مشخص است انبوهی از مشکلات و مسائل خرد و کلان است که شرایط را در گلستان بیش از هر زمان دیگری پیچیده کرده است.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- فقر و معیشت
براساس گزارش‌های رسمی استان گلستان در سال ۹۵ چهارمین استان فقیر ایران بود. سه سال پیش که اقتصاد ایران در شرایط نسبتا پایداری قرار داشت (تورم تک‌رقمی و رشد اقتصادی بالا) ۳۵درصد جمعیت استان زیر خط فقر مطلق قرار داشتند، به این معنی که درآمدشان برای تهیه حداقل غذای مورد نیاز کافی نبوده است. حالا بعد از یک سال و نیم بحران اقتصادی، دایره فقر در سطح استان گسترده‌تر شده و جمعیت بیشتری، حداقل نیمی از جمعیت استان به زیر خط فقر کشیده شده‌اند.
کمبود شغل و نرخ پایین فعالیت اقتصادی و از سوی دیگر سطح پایین درآمدها، مهم‌ترین عامل افزایش فقر در استان گلستان است. طبق آمار اشتغال در سال گذشته تنها یک سوم جمعیت سن کار در گلستان مشغول فعالیت بوده‌اند و از این جهت گلستان در میان ۳۱ استان در مقام ۲۱ قرار داشته است.
از سوی دیگر طی سال‌ها سرمایه‌گذاری مناسبی در استان گلستان انجام نشده و از این جهت استان با محرومیت انباشته رو به رو است. بر اساس آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای در سال ۹۴ سهم گلستان از تولید ناخالص ملی ۱.۲۵ درصد بوده و از این جهت در رتبه ۲۰ کشوری قرار داشته است. این در حالی است که حدود ۲.۴ درصد از جمعیت ایران در این استان زندگی می‌کنند. این نشان می‌دهد سرانه اقتصاد در استان گلستان پایین‌تر از متوسط کشوری است.
اجرای برنامه‌های کوتاه‌مدت فقرزدایی و برنامه‌های حمایتی برای جلوگیری از سوتغذیه و گرسنگی در درجه اول اولویت‌های گلستان در سال‌های پیش رو است. طرح‌ریزی و اجرای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت برای اصلاح ساختار اقتصادی استان هم در درجه بعدی اولویت‌های گلستان قرار دارد.
۲- فساد
در لابلای اخبار محلی می‌توان به میزان قابل توجهی از اخبار مرتبط با فساد برخورد؛ پدیده‌های رایجی که می‌توان نشانه‌ها و رگه‌های آشکاری از فساد سازمان‌یافته را در آن مشاهده کرد.
از ماجرای زمین‌خواری در روستای زیارت که طبق گفته برخی رسانه‌های محلی سابقه‌ای ۱۵ ساله دارد تا مافیای قدرتمند چوب که تحت حمایت بانفوذترین نهادهای سیاسی و مذهبی استان قرار دارد.
حتی گفته شده حجم فساد در روستای زیارت به حدی گسترده بوده که به شکلی کم‌سابقه صدای آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران را هم درآورده است. گفته‌اند او به طور مشخص دستور داده موضوع زمین خواری در این روستا بررسی شود. برخی رسانه‌های محلی گفته‌اند که در گزارش‌هایی ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی گفته شده بیش از هزار مورد زمین خواری در این روستا انجام شده که رد پای برخی از مقامات و افراد بانفوذ در آن دیده می‌شود.
از سوی دیگر انتقادها و اعتراض‌های زیادی به فعالیت‌های اقتصادی نماینده رهبر ایران در این استان وارد است. از او به عنوان اصلی‌ترین مخالف اجرای قانون استراحت جنگل‌ها نام برده می‌شود. آیت‌الله نورمفیدی به همراه دو نماینده دیگر آیت‌الله خامنه‌ای در استان‌های شمالی، در سال ۱۳۹۵ با انتشار نامه‌ای به رئیس مجلس با این اجرای قانون مخالفت کرده بودند.
اصلاح ساختار سیاسی و اداری استان و طرح‌ریزی برنامه‌ای برای مبارزه با فساد یکی از اولویت‌ها و مطالبات اصلی استان گلستان در شرایط کنونی است.
۳- محیط زیست
در جغرافیای بحران‌زده ایران، گلستان هم از مشکلات زیست‌محیطی مستثنی نیست. از بحران آب گرفته تا آلودگی هوا و جنگل‌ها؛ تا پس‌روی آب دریا در خلیج گرگان، خشکیدگی و خشکسالی و شاید از همه عینی‌تر، خطر نابودی جنگل‌ها که در سال‌های اخیر که نتایج آن در تشدید سیل و رانش زمین پدیدار شده است.
ساخت‌وسازهای بی‌رویه در جنگل، قطع درختان و فعالیت گسترده مافیای چوب و آتش‌‌سوزی‌های پیاپی باعث شده تا شرایط در استان گلستان بحرانی شود، تا آنجا که برخی مقام‌های محلی، رسما نسبت به نابودی قریب‌الوقوع پارک ملی گلستان و از بین رفتن گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری قدیمی‌ترین پارک ملی ثبت شده در ایران هشدار داده‌اند. مساحت پارک ملی گلستان ۹۰۰ کیلومتر مربع است و در آن ۱۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری (نیمی از گونه‌های جانوری کل ایران) در آن جای دارند و به همین دلیل به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
تدوین سند زیست‌محیطی برای نجات محیط زیست استان و پیگیری و نظارت بر اجرای آن، پیش از آنکه دامنه‌های بحران محیط زیست به حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی کشیده شود، یکی از اولویت‌های قطعی گلستان در شرایط کنونی است.
۴-بلایای طبیعی و بازسازی مناطق سیل‌زده
سیل آخرین روزهای سال ۹۷ در استان گلستان یکی از بزرگ‌ترین و مخرب‌ترین بلایای طبیعی تاریخ معاصر ایران بود. بیش از ۷ هزار خانه خراب شد و ۲۱ واحد مسکونی آسیب دید. برآوردها حکایت از آن دارد که نزدیک به ۲ هزار میلیارد تومان فقط به کشاورزی استان خسارت وارد شد. اگر فرض کنیم چیزی همین حدود به تاسیسات و زیرساخت‌ها و خانه و زندگی مردم آسیب وارد آمده، خواهیم دید که طی چند روز چیزی در حدود ۸ برابر کل بودجه سالانه استان را آب با خود برده است.
البته باید گفت سیل گلستان با توجه به حجم بارندگی شاید ناگزیر بود، چنانکه در گزارش کارشناسی مرکز تحقیقات و ساختمان آمده که حجم بارندگی ۱۲۲ برابر میانگین ۵۰ ساله بوده است. اما برای رویارویی با چنین پدیده‌‌ای آمادگی وجود نداشت؛ وگرنه نه حجم خسارت‌ها به این اندازه گسترده بود و نه مدیریت بحران به این اندازه آشفته و سرگردان بود. سردرگمی مجموعه‌ای از نیروهای لشکری و کشوری و مدیریت آشفته بحران در نخستین روزهای سال نشان از آن داشت که نظام مدیریت بحران، در شمال ایران کارایی لازم را ندارد. نه پیش از وقوع حادثه توانایی برنامه‌ریزی برای کاهش خسارت‌ها را دارد و نه هنگام سیل می‌تواند هماهنگی قطعی ایجاد کند.
استان گلستان به طور طبیعی جزو نقاط پرخطر کشور از نظر سیل، رانش زمین است. با توجه به تغییرات اقلیمی و توالی رویدادهای شدید آب و هوایی، آمادگی برای رویارویی با سیل در استان گلستان و شمال ایران، جزو اولویت‌های ملی و منطقه‌ای است.
۵- حقوق اقلیت‌ها
به گفته مقام‌های رسمی دست کم ۶۵ درصد ترکیب جغرافیایی و ۳۵درصد جمعیت استان گلستان را اهل سنت تشکیل می دهند، در این استان ۱۴۰۰ مسجد و ۱۰۰ مدرسه علوم دینی وجود دارد. در چنین شرایطی به طور قطع مساله حقوق اقلیت‌ها و آزادی‌های مدنی و سیاسی آنها و تضمین حقوق مذهبی آنها یک مساله مهم و اولویت است.
می‌توان نشانه‌هایی از بحران قومی و مذهبی را در استان گلستان مشاهده کرد. مواردی مانند رد صلاحیت ترکمن‌ها در انتخابات، عدم انتصاب اقلیت‌ها در سمت‌های بالای مدیریتی و نگاه غالب امنیتی نسبت به فعالیت‌های مذهبی اهل سنت (به عنوان مثال می‌توان به اعمال محدودیت سفر داخلی برای امام جمعه اهل سنت آزاد شهر اشاره کرد) جزو مواردی‌اند که می‌توانند در آینده به چالش‌های جدی قومی و مذهبی در استان تبدیل شوند.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۹۵۱،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۱۴
نرخ شهرنشینی: ۵۵ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نرخ روستانشینی: ۴۵ درصد – رتبه کشوری: ۲
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۴.۸ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۵.۷ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۷ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۷۱ درصد – رتبه کشوری: ۷
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۱.۲۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۱.۳۸ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۵۹۳ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۲۳
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۴۷ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۱۸
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۶۰۴،۷۵۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۸
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۵۹۸۵۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۹
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۳۳۰،۷۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۵
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۳۹۰،۶۲۵ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۰
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۰ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۷.۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۸.۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۹.۸ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۸.۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۵.۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
نسبت اشتغال: ۳۴.۶ – رتبه کشوری: ۲۱
نرخ فقر در سال ۹۵: ۳۴.۶ درصد – رتبه کشوری: ۴
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۵.۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۵۷۷ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۹
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۷۶ نفر – رتبه کشوری: ۶ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۶۸ تخت – رتبه کشوری: ۲۲
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۶ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۱۳
تعداد سیل در سال ۹۶: ۲۴ سیل با ۵ مصدوم – رتبه کشوری: ۸
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۱۱۹۷ مورد – رتبه کشوری: ۷
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۳۰ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر