استان هرمزگان با حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار جمعیت، پانزدهمین استان پرجمعیت ایران است. چیزی حدود ۲.۳ درصد از جمعیت ایران در این استان زندگی می‌کنند. سهم این استان از اقتصاد ایران کمی کمتر از این است. آخرین گزارش حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که سهم هرمزگان از تولید ناخالص داخلی ایران ۲.۱ درصد و بدون احتساب نفت در حدود ۳.۲ درصد است. این در حالی است که موقعیت جغرافیایی و ظرفیت تجاری استان هرمزگان به مراتب بیش از اینها است. کافی است که حال و روز هرمزگان را با جنوب خلیج فارس مقایسه کنیم تا ببینیم ظرفیت توسعه در حاشیه تنگه هرمز چقدر است.
آمارها و شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی نشان می‌دهد، استان هرمزگان یکی از فقیرترین و آسیب‌پذیرترین استان‌های ۳۱ گانه ایران است.
در انتخابات دوره گذشته مجلس در سال ۹۴، استان هرمزگان هشتمین نرخ بالای مشارکت را در سراسر کشور داشت. بیش از ۶۸ درصد جمعیت واجد شرایط پای صندوق‌ها حاضر شدند. باید منتظر ماند و دید، در شرایطی که شاخص‌ها نشان می‌دهد بحران به نسبت چهار سال پیش عمیق‌تر شده، روز دوم اسفند امسال چند درصد از حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار واجد شرایط حاضر به مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم خواهند شد.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- فقر
استان هرمزگان یکی از محروم‌ترین و فقیرترین استان‌های ایران است. تا ۳ سال پیش، قبل از آنکه یک بحران تمام‌عیار اقتصادی، ایران را در نوردد، هرمزگان پنجمین فقیرنشین ایران بود نزدیک به یک سوم جمعیت استان رسما زیر خط فقر مطلق قرار داشتند؛ خطی که مبنای تعریف آن دسترسی به غذای کافی تعیین شده بود. اوضاع به نسبت سال ۹۵، نه‌تنها بهتر نشده، بلکه آمار و گزارش‌های رسمی حکایت از آن دارند که خط فقر بالاتر آمده و چیزی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد مردم را به زیر خود کشانده است.
گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد میانگین قیمت یک سبد کالایی در پایان تابستان امسال ۲/۸ برابر بیشتر از متوسط قیمت‌ها در سال ۹۵ است. این در حالی است که سطح عمومی درآمدها به مراتب کمتر از این افزایش یافته است.
نرخ تورم ۱۲ ماهه در استان هرمزگان رسما به ۳۸ درصد رسیده و تورم دوازده ماهه مواد غذایی رکورد ۶۷ درصد را شکسته است. از آن سو، آخرین گزارش هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار نشان می‌دهد که میانگین درآمد شهری در سال ۹۷، با ۱۶ درصد افزایش نسبت به سال ۹۶ به حدوده ۳ میلیون و ۴۱۵ هزار تومان در ماه و میانگین درآمد خانوار روستایی با حدود ۱۹ درصد نسبت به سال قبل، یک میلیون ۷۵۸ هزار تومان شده است. این در حالی است که متوسط هزینه‌ها در شهرها ۲۴ و در روستاها ۳۲ درصد بیشتر شده است. این نشان می‌دهد که سفره مردم هرمزگان طی یک سال، اقلا ۱۰ درصد آب رفته و دایره فقر وسیع‌تر از گذشته شده است.
تا الان هم استان هرمزگان جزو مناطقی قرار داشته که تحت پوشش ویژه نهادهای حمایتی بوده‌اند. رییس کمیته امداد هرمزگان سه سال پیش گفته بود: ۸ درصد جمعیت استان زیر پوشش امداد قرار دارند، در حالی که در کل ایران این نسبت ۵درصد است.
فراتر از کمیته امداد و سازمان بهزیستی، اجرای طرح‌های ضربتی سراسری برای فقرزدایی و برنامه‌ریزی برای ایجاد امنیت غذایی در جنوب ایران، یکی از اولویت‌های حیاتی در سطوح ملی ومنطقه‌ای است. طرح‌هایی که باید مقدمه تدوین برنامه‌های میان مدت و کوتاه‌مدت برای اصلاح ساختار اقتصادی استان و بهبود معیشت مردم باشند.
۲- حاشیه‌نشینی
استان هرمزگان یکی از دو قطب بزرگ حاشیه‌نشینی در ایران است. حاشیه‌نشینی در بندرعباس البته به اندازه تاریخ توسعه ناکام «شه‌بندر» قدمت دارد؛ طرحی که پیش از انقلاب آغاز شد و قرار بود نقطه ثقل تجارت دریایی ایران را از آبادان و بندر خرمشهر به گذرگاه هرمز بکشاند. طرح توسعه بندرعباس هیچگاه به نتیجه مطلوب نرسید، اما مغناطیس آن باعث شد هرمزگان تبدیل به یکی از کانون‌های جذب فقر و حاشیه‌نشینی در جنوب ایران تبدیل شود.
بر اساس برآوردها، ۴۶ درصد جمعیت بندرعباس، بیش از ۲۴۰ هزار نفر در بافت‌فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهر که وسعت آن به بیش از ۳ هزار هکتار می‌رسد، زندگی می‌کنند. اوضاع در سایر شهرهای استان، چندان بهتر نیست، چنانکه برآوردهای موجود نشان می‌دهند جمعیت ساکن بافت فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی در ۵ شهر دیگر استان هرمزگان (میناب، رودان، حاجی آباد، بندرلنگه، بندرکنگ، بندر خمیر و قشم) بیش از ۱۲۶ هزار نفر است. به این ترتیب می‌توان گفت که در حال حاضر، جمعیت حاشیه‌نشینان استان هرمزگان، در حال حاضر باید چیزی حدود ۴۰۰ هزار نفر باشد. این عدد حدود ۴۰ درصد جمعیت شهری و ۲۵ درصد جمعیت کل استان است.
در سال‌های گذشته طرح‌های زیادی برای بهبود وضعیت حاشیه‌نشینی در بندرعباس به اجرا درآمده است. از جمله می‌توان به برنامه «ارتقا شهری و اصلاح سکونت‌گاه‌ها» اشاره کرد که ۱۵ سال پیش با مشارکت بانک جهانی در این شهر به اجرا درآمد. در حال حاضر هم بندرعباس منطقه پایلوت طرح بازآفرینی شهری است. اما معلوم نیست با وجود بحران اقتصادی فزاینده سال‌های اخیر و کاهش توان مالی دولت، کار به کجا خواهد انجامید.
ریسک بالای خطرات محیطی مانند زلزله در شرایطی که مردم حاشیه‌نشین در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، بعضا زیر صخره‌های سنگین چند تنی زندگی می‌گذارنند، از یک‌سو و شرایط نگران‌کننده هرمزگان از نظر آسیب‌های اجتماعی، سبب می‌شود، معضل حاشیه‌نشینی در هرمزگان، در صدر اولویت‌های حیاتی -به معنی واقعی- قرار بگیرد.
۳- آسیب‌های اجتماعی
هم گزارش‌های میدانی، هم نقل قول‌ها و هم آمارها و شاخص‌های اجتماعی نشان از نرخ نسبتا بالای آسیب‌های اجتماعی در استان هرمزگان دارد. به گفته معاون استاندار هرمزگان چیزی حدود ۴درصد جمعیت استان در معرض اعتیاد قرار دارند. آمارهای نیروی انتظامی که در سالنامه آماری مرکز آمار ایران منتشر شده نشان می‌دهد چهار دهم درصد جمعیت استان به دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر بازداشت شده‌اند. پیش‌تر نیز مقام‌های محلی وضعیت اعتیاد در هرمزگان را «اسف‌بار» توصیف کرده بودند.
از سوی دیگر آمار ثبت احوال ایران نشان می‌دهد نسبت طلاق به ازدواج استان در سال ۹۶ یک به پنج بوده است. یعنی به ازای هر ۵ ازدواج یک طلاق در دفاتر ثبت احوال استان به ثبت رسیده است. همین آمار نشان می‌دهد که کودک‌همسری هم در استان هرمزگان رواج نسبی دارد. حدود ۵ درصد ازدواج‌های ثبت شده در سال ۹۶، مربوط به دختران زیر ۱۵ سال بوده است.
۴- امنیت
امنیت تنگه هرمز، روی همه مردم ایران تاثیر دارد، اما بیش از سایر مناطق، این مردم هرمزگان هستند که بیشترین تاثیر را می پذیرند. در ماه‌‌های اخیر به دنبال افزایش تنش در خلیج فارس، نگرانی از وقوع جنگ و درگیری نظامی یکی از دغدغه‌های ذهنی مردم هرمزگان بوده است. منطقه‌ای که در صورت وقوع هرگونه درگیری هوایی یا دریایی در خط مقدم قرار دارد و بیش از سایر مناطق ایران آسیب‌پذیر به نظر می‌رسد.
شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی استان هرمزگان نشان می‌دهد، بی‌ثباتی، ناامنی و جنگ آخرین چیزی است که مردم منطقه به آن نیاز دارند. در عوض تنها راه متصور برای برون‌رفت از وضعیت فعلی و تنها امید برای اصلاح ساختار اقتصادی، فقرزدایی و رفع و رجوع حاشیه‌نشینی، ایجاد ثبات و پایداری و تلاش برای بازگرداندن رونق تجاری به ایران است.
۵- بلایای طبیعی
جست‌وجوی سردستی در میان اخبار و گزارش‌هایی که روزانه از رسانه‌های عمومی مخابره می‌شوند، نشان از آن دارد که استان هرمزگان یکی از کانون‌های بحرانی از نظر بلایای طبیعی، بیش از همه زلزله است. آخرین آمار به روز، گزارش‌های هلال احمر ایران است که در سالنامه آماری سال ۹۶ منتشر شده است. در این گزارش‌ها گفته شده تنها در یک سال ۱۷ مورد زمین‌لرزه که منجر به حضور نیروهای امدادی در منطقه شده در استان هرمزگان به ثبت رسیده است. از نظر تعداد در مقام سوم کشوری، بعد از کرمان و کرمانشاه قرار دارد.
بافت فرسوده و ناپایدار، وضعیت خاص توپوگرافی منطقه، موقعیت جغرافیای شهرها در کوهپایه‌های سنگینی، امکان بالقوه ریزش کوه، ریسک زمین‌لرزه را در هرمزگان بالا می‌برد.
در چنین شرایطی مقاوم‌سازی و ایجاد ساختار مناسب برای مدیریت بحران یک اولویت اساسی است که باید در سرلوحه برنامه‌ها و طرح‌های ملی و منطقه‌ای قرار داشته باشد.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۹۰۲،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ شهرنشینی: ۵۶ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
نرخ روستانشینی: ۴۴ درصد – رتبه کشوری: ۳
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۶.۵ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۵.۳ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۸ درصد – رتبه کشوری: ۸
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۲.۱۱ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۲.۲۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۳۳۲۲ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۵
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۹۹ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۱۴
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۹۴۰،۹۲۵ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۸
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۴۸۲،۷۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۱
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۵۸۳،۵۹۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۷
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۶۷۶،۵۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۸
سهم غذا از سبد خانوار: ۲۸.۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۲.۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۴۰.۹ درصد – رتبه کشوری: ۴
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۱.۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۹.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۸.۹ درصد – رتبه کشوری: ۸
نسبت اشتغال: ۳۵.۲ – رتبه کشوری: ۱۶
نرخ فقر در سال ۹۵: ۲۸ درصد – رتبه کشوری: ۵
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۴.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۳۷۰ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱۷
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۵۶ نفر – رتبه کشوری: ۲۳ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۲۲ تخت – رتبه کشوری: ۲۸
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۱۷ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۳
تعداد سیل در سال ۹۶: ۲۲ سیل بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۹
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۳۲۷ مورد – رتبه کشوری: ۲۸
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۹۵.۵ درصد – رتبه کشوری: ۷
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر