توقیف نشریات/ مقدمه

از آغاز شروع انتشار روزنامه در ایران، توقیف به عنوان نوعی از مجازات یا تنبیه  نیز همواره همراه نشریات شد. چه در دوران قبل از انقلاب سال 57 و چه پس از آن، شمار قابل توجهی از نشریات توسط مراجع مربوطه حکومتی توقیف شده و از انتشار آنان جلوگیری به عمل آمده است. یک نشریه به دلایل متعددی ممکن است توقیف شود اما بررسی پرونده نشریاتی که تاکنون توقیف شده اند نشان می دهد که این نشریات بیشتر به دلایل سیاسی از جمله انتقاد از حکومت و یا چاپ مطالبی علیه عملکرد صاحبان قدرت توقیف شده اند. در دوران پهلوی اول و دوم بارها نشریات به صورت گسترده توقیف شده و روزنامه نگارانی بازداشت شدند. پس از انقلاب سال 57 و ایجاد نوعی نگاه تنگ نظرانه به حوزه مطبوعات، برخورد با نشریات شدت بیشتری پیدا کرده و تعداد نشریات توقیفی افزایش یافت. در این راستا قوانینی تصویب شدند که اختیارات گسترده ای به مراجع حکومتی برای محدودیت در آزادی بیان می داد. یکی از این قوانین قانون مطبوعات مصوب سال 1364 است که با اصلاحاتی در سالهای بعد، هم اکنون نیز در حال اجرا می باشد. در این قانون و قانون اساسی گرچه به اصل آزادی بیان و عدم مداخله در کار مطبوعات اشاره و تاکید شده است اما استثنائات و حدود مطبوعات به طوری تنظیم شده اند که مراجع حکومتی به راحتی می توانند نشریه ای را که برخلاف جریان قدرت پیش می رود را از ادامه مسیر بازداشته و توقیف نمایند. بررسی نشریات توقیفی پس از انقلاب نشان می دهد که اکثریت این نشریات نه به دلایل حقوقی بلکه به دلایل سیاسی توقیف شده اند. تبلیغ علیه نظام، نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی، توهین به رهبری و دیگر مسئولان، افترا نسبت به مقامات و توهین به مقدسات بیشترین اتهاماتی بوده است که نشریات توقیف شده با آن مواجه گشته اند. از این اتهامات به خوبی پیداست که حکومت، توان تحمل عقاید منتقد و مخالف را نداشته و از قدرت خود برای سرکوب نشریات استفاده کرده است.

به هر حال بررسی پرونده مطبوعات توقیف شده می تواند از جوانب مختلف مفید بوده و درکی از وضعیت حاکم بر ایران از جمله آزادیهای شهروندی را ارائه دهد.  از همین رو بر آن شدیم تا حد توان نشریات توقیف شده در دوران جمهوری اسلامی را بررسی کنیم. در مجموعه تهیه شده توسط همکاران ایران وایر، سعی شده است نشریات توقیف شده به صورت جداگانه بررسی شده و اطلاعات لازم از چگونگی توقیف ارائه شود. تاریخ توقیف، مرجع توقیف، اتهامات وارده به نشریه، مطلب باعث توقیف، روند دادگاه و حکم نهایی دادگاه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این مجموعه با استفاده از اطلاعات موجود موثق در وبسایتها و همچنین مصاحبه با برخی از افراد مطلع گردآوری شده است. همچنین قسمت مهمی از اطلاعات حقوقی مربوط به نشریات توقیفی در دهه هفتاد از کتاب «اسناد و پرونده های مطبوعاتی در ایران» نوشته خانم عذرا فراهانی اخذ شده است. مجموعه حاضر بدون شک دارای نواقصی است. به همین جهت از تمام خوانندگان عزیز درخواست یاری برای تکمیل این مجموعه را داریم. از هفته جاری هر دو روز یکبار یک نشریه مورد بررسی قرار گرفته و در سایت ایران وایر و خبرنگاری جرم نیست منتشر خواهد شد.

تحقیق و تدوین: موسی برزین خلیفه لو و ماهرخ غلامحسین پور