به استان البرز لقب ایران کوچک داده‌اند؛ لقبی که ناظر به تنوع جمعیتی سیل مهاجرانی است که از دهه ۱۳۵۰ به این منطقه مهاجرت کرده و هنوز این روند ادامه دارد. استان البرز بعد از تهران دومین منطقه متراکم در سراسر ایران است. فقط در فاصله دو سرشماری سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵، در هر کیلومتر از مساحت استان، شامل ارتفاعات غیرقابل زندگی استان بیش از ۶۰ نفر اضافه شده و میزان تراکم جمعیتی استان به نزدیک ۶۰۰ نفر در هر کیلومترمربع رسیده است.
استان البرز، بالاترین نرخ مهاجرپذیری را در سراسر ایران دارد. بر اساس آمار سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱۰ درصد جمعیت استان در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ در یکی از شهرستان‌های ۶ گانه استان ساکن شده‌اند. ۶ درصد هم از شهرستانی که ۵ سال قبل زندگی می‌کردند جابجا شده‌اند. چنین وضعیتی باعث شده ساختار اجتماعی و کالبدی استان البرز به‌شدت سیال باشد؛ و همین سیالیت باعث شکل‌گیری بحران‌های شهری و اجتماعی در منطقه شده است؛ بحران‌هایی که یک سر آن، التهاب بازار املاک و مستغلات و درنتیجه افزایش هزینه زندگی و ناپایداری وضعیت طبقات کم‌درآمد است. سوی دیگر آن، فساد فراگیری است که دامن‌گیر تمام اجزای ساخت‌وساز و سازمان مدیریت شهری شده را گرفته است. وجه دیگر آن کاهش کیفیت زندگی شهری، حاشیه‌نشینی و ظهور و بروز انواع و اقسام آسیب‌های اجتماعی در سطح استان است.
روز دوم اسفند امسال جمعیتی بیش از یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار شهروند استان در معرض انتخاب نمایندگان خود قرار می‌گیرند. البرز یازدهمین استان پرجمعیت ایران و مرکز آن یعنی شهرستان کرج چهارمین (با احتساب فردیس سومین) کلان‌شهر پرجمعیت ایران است اما در تقسیم‌بندی سیاسی ایران، البرز به همراه استان‌های ایلام، کهگیلویه و قم کمترین تعداد نماینده را در مجلس دارد. با این حساب می‌توان گفت انتخابات مجلس در این استان، از فشرده‌ترین رقابت‌های انتخاباتی در سراسر ایران است. بااین‌همه تجربه انتخابات پیشین نشان داده نرخ مشارکت در استان البرز معمولا پایین است. در انتخابات دوره گذشته مجلس، البرز سومین نرخ پایین مشارکت را در سراسر ایران داشت و فقط ۵۴ درصد مردم پای صندوق‌های رای حاضر شدند. در این انتخابات هم با توجه به فضای نسبتا ناامید سیاسی و بحران‌های اقتصادی به نظر می‌رسد نامزدهای نمایندگی استان البرز در مجلس یازدهم، کار دشواری برای راضی کردن مردم برای شرکت در انتخابات دارند، مگر آنکه بتوانند با طرح و برنامه منسجم و با تاکید بر اولویت‌ها، مردم را قانع کنند که نمایندگان مفید و موثری در مجلس خواهند بود.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسایل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- افزایش جمعیت
افزایش جمعیت یکی از مهم‌ترین مسایل و اولویت‌های استان البرز است. داده‌های آخرین سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد این استان سومین نرخ بالای رشد جمعیت را در سراسر ایران دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل رشد جمعیت نرخ بالای مهاجرت به این استان است. سرشماری سال ۱۳۹۵ نشان از آن داشت که چیزی حدود ۱۰ درصد به جمعیت استان اضافه شده بود. این عدد دومین نرخ بالای مهاجرپذیری در میان ۳۱ استان ایران است.
بزرگ‌ترین مشکل افزایش جمعیت در استان البرز، کاهش سرانه خدمات است؛ یعنی رشد جمعیت بیشتر از رشد سطح خدمات و زیرساخت‌های عمومی است.
به‌عنوان‌مثال، سرانه پزشک در استان البرز نصف میانگین کشوری است. آن‌طور که اطلاعات موجود در سالنامه آماری سال ۱۳۹۶ مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، در استان البرز به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت استان ۳۱ پزشک شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی مشغول فعالیت‌‌اند. سرانه تخت بیمارستانی هم در استان البرز کمتر از بقیه نقاط ایران است. به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ایرانی به‌طور متوسط ۲۰۰ تخت بیمارستانی در دسترس است، اما در استان البرز این رقم کمتر از ۱۱۰ تخت بیمارستانی است. منبع این آمار آخرین اطلاعات منتشرشده در سالنامه آماری ۱۳۹۶ مرکز آمار ایران است.
۲- مشکلات شهری و حاشیه‌نشینی
استان البرز سومین استان ایران با بیشترین نرخ شهرنشینی است. بیش از ۹۳ درصد مردم استان در مناطق شهری زندگی می‌کنند، آن‌هم در شرایطی که گفته می‌شود البرز به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی یکی از مستعدترین مناطق کشور برای توسعه کشاورزی است.
کرج، با احتساب فردین بعد از تهران و مشهد سومین کلان‌شهر ایران است اما آن‌طور که شاخص‌ها نشان می‌دهد بیشترین مشکلات را به نسبت سایر کلان‌شهرهای دارد. علاوه بر معضلات عمومی کلان‌شهرها مانند آلودگی هوا و ترافیک، کرج به‌شدت با بحران فضا دست‌وپنجه نرم می‌کند.
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد استان البرز یکی از ملتهب‌ترین بازار مسکن را در سراسر ایران دارد. آمارها نشان می‌دهد استان البرز در سال ۱۳۹۷ دومین رکورددار رشد معاملات و سومین رکورددار افزایش قیمت مسکن در میان ۳۱ استان ایران است.
این وضعیت در شرایط عادی می‌تواند نقطه قوت اقتصادی یک منطقه باشد، اما در شرایطی که یک منطقه با بحران جمعیت و مهاجرت دست‌وپنجه نرم می‌کند، حاصل این وضعیت افزایش بحران حاشیه‌نشینی و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی است.
۳- فساد
هیچ شاخصی برای اندازه‌گیری فساد در ایران وجود ندارد، اما با جست‌وجو در میان اخبار و تحلیل شرایط می‌توان به این نتیجه رسید که حجم فساد در استان البرز بالا است و این منطقه به حیات خلوت نسبتا امنی برای زدوبندهای غیرقانونی تبدیل شده است. به‌عنوان‌مثال، می‌توان به خبر دستگیری چند عضو از شورای شهر چهارباغ در استان اشاره کرد یا انتشار گاه‌گاهی اخبار فسادهای بزرگ که گاهی داد امام‌جمعه استان را هم درمی‌آورد.
چنانکه از اخبار پیدا است، عمده این فسادها در حوزه مدیریت شهری اتفاق می‌افتد که با توجه به شرایط ملتهب و بحرانی بازار مسکن و ساخت‌وساز در این استان، چندان عجیب هم نیست. چنانکه گفته شد استان البرز یکی از بالاترین میزان خریدوفروش و سیال‌ترین قیمت‌ها را در سراسر ایران دارد.
۴- نرخ بالای بیکاری، بحران معیشت و افزایش فقر
بر اساس آمار اشتغال سال ۱۳۹۷، نرخ بیکاری در استان البرز ۳ درصد بیشتر از میانگین کشوری محاسبه شده و از این نظر، البرز ششمین استان ایران با بالاترین نرخ بیکاری است.
از سوی دیگر، سایر هزینه زندگی در استان البرز به نسبت سایر مناطق ایران زیاد است. بر اساس آخرین آمار هزینه-درآمد خانوار در سال ۱۳۹۶، استان البرز سومین استان کشور با بالاترین هزینه زندگی است. تنها ۲۴ درصد هزینه‌ها خانوار صرف مواد غذایی شده و مردم این استان بیشترین درآمد خود را صرف مسکن کرده‌اند. در چنین شرایطی التهاب بازار مسکن و افزایش قیمت اجاره خانه، به‌شدت روی وضعیت زندگی خانوارهای این استان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند آن‌ها را به‌راحتی به زیر خط فقر هل دهد.
بر اساس برآوردهای سال ۱۳۹۵، استان البرز بعد از تهران بالاترین خط فقر را داشت و بیش از ۱۶ درصد مردم این استان از تامین غذای کافی ناتوان بودند. این عدد بعد از بحران اقتصادی سال ۱۳۹۷ به‌شدت بالا رفته و احتمالا به بیش از ۵۰ درصد رسیده است.
آن‌طور که شواهد و قراین نشان می‌دهند، با آغاز تابستان ۱۳۹۷ فصل تازه‌ای از تورم افسارگسیخته در بخش مسکن آغاز شده که به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده هم روند افزایش پرشتاب قیمت اجاره و خرید خانه تداوم داشته باشد. در چنین وضعیتی شرایط در استان البرز می‌تواند در آینده نه‌چندان دور به‌مراتب بحرانی‌تر از وضع فعلی باشد.
۵- طلاق، اعتیاد و مواد مخدر و سایر آسیب‌های اجتماعی
استان البرز یکی از بحرانی‌ترین مناطق ایران ازنظر اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی است. ظاهرا کار آن‌قدر بالا کشیده که حتی مدیرکل تبلیغات اسلامی کرج هم دست‌به‌کار شده تا با اعزام روحانیون به مناطق حاشیه‌نشین از معضل اعتیاد، طلاق و سایر آسیب‌های اجتماعی کم کند.
بر اساس آمارهای سازمان ثبت‌احوال ایران در سال ۱۳۹۶، دفاتر ثبتی استان به ازای هر ۱۰ ازدواج، ۴ مورد طلاق ثبت کرده‌اند. ازاین‌جهت، البرز بعد از تهران بالاترین نرخ طلاق را در ایران دارد.
همچنین جمع و ضرب آمارهای نیروی انتظامی (به نقل از سالنامه آماری ۱۳۹۶ مرکز آمار) نشان می‌دهد استان البرز رتبه اول را در نزاع و همچنین دستگیرشدگان مواد مخدر دارد. در سال ۱۳۹۶ نیروی انتظامی استان بیش از ۷۶ هزار نزاع فردی را ثبت کرده و بیش از ۳۵ هزار نفر را در ارتباط با مواد مخدر بازداشت کرده است. در سال‌های گذشته برخی منابع خبری از وجود بیش از ۳۵۰۰ معتاد کارتن‌خواب در استان البرز خبر داده‌اند.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۲،۸۶۵،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۱۱
نرخ شهرنشینی: ۹۳ درصد – رتبه کشوری: ۳
نرخ روستانشینی: ۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۱۰ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۶ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۳ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۵۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۳.۴ درصد – رتبه کشوری: ۸
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۱۳۹۴: ۳.۹ درصد – رتبه کشوری: ۸
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۲۳۴۴ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۱۰
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۱۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۳۰
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۳،۳۱۱،۸۰۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۳
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۲،۵۱۴،۲۵۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۷۴۰،۷۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۳
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۹۵۵،۲۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۵
سهم غذا از سبد خانوار: ۲۴ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
تورم دوازده‌ماهه سال ۱۳۹۷: ۲۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۳۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۵ درصد- رتبه کشوری: ۶
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۴ درصد- رتبه کشوری: ۲۷
نسبت اشتغال: ۳۳ – رتبه کشوری: ۲۵
نرخ فقر در سال ۱۳۹۵: ۱۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نسبت طلاق به ازدواج: ۴۰ درصد – رتبه کشوری: ۲
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۱۲۸۵ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۳۱ پزشک – رتبه کشوری: ۳۱ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ نفر: ۱۰۹ تخت – رتبه کشوری: ۳۱
۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۳ مورد با ۵۷ مصدوم – رتبه کشوری: ۲۱
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۲ سیل بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲۹
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۸۴۱ مورد – رتبه کشوری: ۱۵
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گردوغبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۷۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر