استان یزد با یک میلیون و ۲۱۳ هزار جمعیت، بیست و چهارمین استان پرجمعیت ایران است. کمتر از ۱.۵ درصد جمعیت کل ایران در یزد زندگی می‌کنند، اما سهم این استان از اقتصاد ایران چیزی در حدود ۲ درصد است. نسبتی که باعث شده یزد پانزدهمین اقتصاد بزرگ منطقه‌ای در سراسر ایران باشد.
با این همه شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی استان نشان می‌دهد، چالش‌های بزرگی گریبانگیر استان یزد است. از فقر و بیکاری و تورم گرفته تا خشکسالی و بحران فزاینده آب؛ چالش‌هایی که روند توسعه و حتی زندگی عادی را در استان مختل کرده و به نارضایتی‌ها دامن زده است.
در انتخابات دوره پیشین مجلس استان یزد با ۷۴ درصد، سومین نرخ بالای مشارکت را در ایران داشت. شرایط امروز به مراتب متفاوت از چهار سال پیش است. باید منتظر ماند دید این بار، در دوم اسفند ۹۸ چند درصد واجدان شرایط رای پای صندوق حاضر خواهند شد و بر اساس چه اولویت‌هایی نمایندگان خود را انتخاب خواهند کرد.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- فقر و معیشت
بدون تردید فقر یکی از چالش‌های بزرگ ایران در شرایط کنونی است. حتی در یزد که به طور تاریخی وضع اقتصادی بهتری نسبت به بقیه استان‌ها داشته، آمار فقر بالا و نگران‌کننده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی در سال ۹۵، نرخ فقر مطلق در استان یزد را ۹درصد اعلام کرده بود. به عبارتی یک دهم جمعیت کل استان از تامین غذای کافی ناتوان بودند و در معرض سوء تغذیه و ناامنی غذایی قرار داشته‌اند. با بالا گرفتن بحران اقتصادی در دو سال گذشته بی‌شک نرخ فقر افزایش یافته است. مقام‌های محلی برآورد می‌کنند که فقر حدود یک سوم جمعیت استان را فرا گرفته باشد. احتمال اینکه آمار بیش از این باشد، کم نیست. طبق گزارش‌های مرکز آمار در شهریور امسال متوسط قیمت یک سبد غذایی ۳.۲ برابر و متوسط کل سبد کالا و خدمات ۲.۸ برابر بالاتر از سال ۹۵ است.
این رقم از بالاترین ارقام تورم در کل ایران است. در پایان تابستان سال ۹۸ یزد پنجمین نرخ بالای تورم را در سراسر کشور داشت. نرخ تورم دوازده ماهه در این استان از ۴۳ درصد گذشته از این فراتر نرخ تورم یک ساله مواد غذایی به ۶۷ درصد رسید.
آخرین گزارش هزینه و درآمد خانوار در سال ۹۷ نشان می‌دهد در شرایطی که هزینه خانوار در مناطق شهری استان یزد، ۱۸ درصد افزایش یافته، میانگین درآمدها فقط ۱۱درصد بیشتر از سال قبل شده است. این یکی از بالاترین اختلاف میان افزایش درآمد و هزینه در میان ۳۱ استان ایران است. این آمار نشان می‌دهد دو سال گذشته قدرت خرید مردم استان، در همه اقشار و طبقات کمتر و سفره‌شان کوچک‌تر شده است. در چنین شرایطی بحران معیشت فقط مساله طبقات کم‌درآمد و فقیر نیست. بلکه به طبقه متوسط نیز سرایت کرده است. آسیبی که روی ساختار و ثبات اجتماعی یزد تاثیر خواهد گذاشت.
۲- بحران آب
استان یزد یکی از بحرانی‌ترین مناطق ایران از نظر منابع آبی است. نشانه اختلاف‌ها و نزاع‌های قومی سر آب، بیش از هر جای دیگر برای اولین بار در استان یزد پدیدار شده است. سال‌ها است اختلاف و درگیری اصفهان و یزد برای انتقال آب به یزد، یکی از نشانه‌های «آغاز جنگ آب» در ایران تعبیر شده است. نزاع میان مردم بالادست و پایین‌دست رودخانه سر آبی که با تداوم خشکسالی و استفاده بی‌رویه هر روز کمتر می‌شود.
بر اساس گزارش‌های مرکز ملی خشکسالی ایران در اردیبهشت ماه و بعد از بارندگی‌های کم‌سابقه، ۹۹.۵ درصد مساحت استان یزد درگیر درجه‌های مختلف خشکسالی ده ساله بوده است. این شاخص بر اساس کاهش بارندگی و افزایش دما محاسبه می‌شود، اما همه ماجرا نیست. بیش از خشکسالی سومدیریت، مصرف بی‌رویه به‌خصوص در بخش کشاورزی، چاه‌های غیرمجاز، سدهای غیر ضروری و... در تشدید بحران آب در ایران نقش داشته‌اند. به عنوان نمونه شهرستان ابرکوه یزد که از یک سو با معضل بی‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند و از سوی دیگر مقام‌های استانی با افتخار از گسترش کشاورزی سه برابر شدن سطح زیر کشت در آنجا و تبدیل شدن ابرکوه به قطب کشاورزی خبر می‌دهند.
آنچه مسلم است بحران آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های استان یزد در شرایط کنونی و سال‌های آینده است. برخی امیدوارند با اجرای طرح‌های مانند انتقال آب خلیج فارس به یزد مشکلات آبی استان حل شود، بسیاری هم با دیده تردید به این طرح نگاه می‌کنند و نگران آثار مخرب وغیر قابل جبران زیست‌محیطی‌اند.
۳- مهاجرت
استان یزد یکی از معدود استان‌‌های مهاجرپذیر در ایران است. طبق سرشماری سال ۹۵، بیش از ۷ درصد جمعیت استان را کسانی تشکیل می‌دادند که بعد از سال ۹۰ به یزد مهاجرت کرده‌اند؛ چیزی در حدود ۸۲ هزار نفر که کمتر از ۲۰ هزار نفر آنها در داخل استان جابجا شده‌اند و ۶۲ هزار نفر باقی مانده از سایر استان‌ها به یزد آمده‌اند. این در حالی است که جمعیت کسانی که از یزد نقل مکان کرده و به استان‌ها دیگر رفته‌اند بیشتر از ۲۳ هزار نفر نیست. مقصد عمده مهاجرت‌ها شهر یزد است. آمار ورودی ۵ ساله به شهرستان یزد، بیش از ۴۵ هزار نفر و خروجی آن ۲۴ هزار نفر است. پس از آن اردکان و میبد مهاجر پذیرترین شهرهای استان یزد بوده‌اند. با ورودی ۱۰ و ۸ هزار و خروجی حدود ۲ هزار نفر.
بسیاری از کشورها و شهرهای جهان به مهاجرت به چشم فرصت نگاه می‌کنند، اما به گمان بسیاری از مردم و مسئولان محلی، یکی از چالش‌های استان یزد در حال حاضر مهاجر پذیری بیش از ظرفیت است که باعث تشدید بحران‌های شهری و اجتماعی در این استان شده است.
۴- مشکلات شهری و آسیب‌های اجتماعی
طبق آمار سرشماری ۹۵، استان یزد با نرخ ۸۶ درصد پنجمین نرخ بالای شهرنشینی در سراسر ایران را دارد. نگاهی به تغییرات جمعیتی استان در سال‌های گذشته نشان می‌دهد همزمان با کاهش جمعیت روستاها، هم جمعیت و هم محدوده مناطق شهری رو به گسترش و فزونی است.
این مساله باعث تشدید انواع و اقسام بحران‌های شهری، از آلودگی هوا و ترافیک ماشین‌ها و به‌خصوص موتورسیکلت‌ها گرفته تا کمبود خدمات شهری و حاشیه‌نشینی و افزایش آسبب‌های اجتماعی می‌شود.
البته وضعیت اجتماعی یزد در مقایسه با سایر استان‌ها به نسبت چندان بد نیست. آن طور که آمارهای نیروی انتظامی (به نقل از سالنامه آماری سال ۹۶) نشان می‌دهد مثلا در شاخص‌هایی مانند نزاع یا شرارت به نسبت جمعیت یزد در رتبه‌های ۳۰ و ۳۱ کشوری قرار دارد. رتبه این استان در دزدی ۱۷است، اما در جرایم مواد مخدر اوضاع تعریفی ندارد. در سال ۹۶، ۶۱۸۰ نفر در استان در ارتباط با مواد مخدر بازداشت شده‌اند. این رقم نیم درصد جمعیت استان است و از این جهت یزد در رتبه ۱۰ کشوری قرار دارد.
همچنین آمار طلاق و حتی ازدواج کودکان نیز در یزد نگران‌کننده است. آمارهای ثبت احوال در سال ۹۶ نشان می‌دهد، به ازای هر ۴ ازدواج نزدیک به یک طلاق به ثبت رسیده است. نرخ کودک‌همسری هم در استان ۴.۴ درصد بوده، یعنی در هر ۱۰۰ ازدواج ثبت شده، در چهار یا پنج مورد سن عروس کمتر از ۱۵ سال بوده است.
۵- رکود اقتصاد و بیکاری
آخرین گزارش حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران در سال ۹۵ نشان می‌دهد سهم یزد از اقتصاد ایران ۱.۸ درصد و بدون احتساب نفت نزدیک به ۲ درصد است. این سهم برای استانی که کمتر از ۱.۵ درصد جمعیت ایران را در خود جای داده آمار بدی نیست.
وضعیت بودجه استان هم نسبتا خوب است. هم درآمدهای استانی به نسبت بالا است و هم سهم یزد از اعتبارات قابل ملاحظه است. سرانه اعتبارات استانی در یزد حدود ۴۰ درصد از میانگین کشوری بالاتر است. این نشان می‌دهد که حجم سرمایه‌گذاری دولتی در استان یزد بالا است، اما به رغم اینها نه وضعیت اشتغال در یزد تعریف چندانی دارد و نه چشم انداز مطلوبی از اقتصاد استان دیده می‌شود.
آمار رسمی اشتغال نشان می‌دهد استان یزد در سال گذشته هشتمین نرخ بالای بیکاری را در کشور داشته است. نرخ بیکاری ۱۴ درصد بیکار و نسبت اشتغال ۳۶ درصد و نرخ بیکاری ۲۰ درصدی افراد تحصیل کرده را می‌توان نشانه‌های واضح، از وضعیت بحرانی اقتصاد استان دید.
از سوی دیگر وضعیت صنایع استان که در اثر تحریم، مشکلات مالی و کوچک شدن بازار فروش داخلی، بسیار شکننده است. و این همه در حالی است که کمتر نشانه امیدوارکننده‌ای از پایان رکود و خروج از بحران به چشم می‌خورد.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۲۱۳،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۲۴ (۱.۵٪)
نرخ شهرنشینی: ۸۶ درصد – رتبه کشوری: ۵
نرخ روستانشینی: ۱۴ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۷.۲ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۳.۸ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۷۴.۲ درصد – رتبه کشوری: ۳
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۱.۸۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۲.۰۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۱۸۹۱ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۱۲
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۴۴۷ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۹
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۹۸۷،۵۴۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۶
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۹۸۵،۱۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۵
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۴۰۲،۹۹۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۳
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۹۸۱،۲۳۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۴
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۱.۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۴.۸ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۴۰.۵ درصد – رتبه کشوری: ۶
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۳.۹ درصد – رتبه کشوری: ۸
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۲ درصد – رتبه کشوری: ۱۰
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۹.۹ درصد – رتبه کشوری: ۶
نسبت اشتغال: ۳۶.۲ – رتبه کشوری: ۱۳
نرخ فقر در سال ۹۵: ۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۴
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۴.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۵۳۰ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱۰
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۸۸ نفر – رتبه کشوری: ۳ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۲۸۵ تخت – رتبه کشوری: ۱
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۸ مورد – رتبه کشوری: ۸
تعداد سیل در سال ۹۶: ۷ سیل – رتبه کشوری: ۲۳
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۳۰۵ مورد – رتبه کشوری: ۲۹
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۹۹.۵ درصد – رتبه کشوری: ۴
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر