همدان هفدهمین استان پرجمعیت ایران است. بر اساس برآوردهای مرکز آمار، جمعیت استان در سال جاری حدود یک میلیون و ۷۷۱ هزار نفر است؛ هجدهمین اقتصاد منطقه‌ای در ایران که سهم آن از تولید ناخالص ملی کشور به ۱.۴ درصد می‌رسد.
مسائل و مشکلات همدان را از دو زاویه می‌توان نگاه کرد. یکی در مقایسه با استان‌های دیگر که به نظر می‌رسد اوضاع همدان متوسط به نظر می‌رسد. اما اگر اوضاع را با استانداردها مقایسه کنیم درخواهیم یافت که شرایط در همدان تا چه اندازه بحرانی است. اقتصاد گرفتار تورم و رکود مزمن، بخش بزرگی از جامعه با فقر و خطر گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کند، نسبت آسیب‌های اجتماعی بالا است، اتفاق‌های عجیب و غریب سیاسی رخ می‌دهد...
در چنین شرایطی صحبت از انتخابات و کشاندن مردم برای مشارکت در انتخابات کار آسانی نیست. در دوره قبلی انتخابات مجلس هم، میزان مشارکت در استان به نسبت پایین بود و همدان در رتبه ۲۸ قرار داشت.
روز دوم اسفند ۹۸، بیش از ۱.۵ میلیون شهروند همدانی صاحب حق رای برای انتخاب ۹ نماینده هستند. این طور که از شواهد وقراین پیدا است نامزدهای انتخابات نه برای راضی کردن مردم کار ساده‌ای دارند و نه برای برنامه‌ریزی برای رسیدگی به اولویت‌های اصلی استان. مجموعه‌ای از بحران‌های متناقض ریز و درشت که حل و فصل آنها چندان ساده به نظر نمی رسد.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- فقر و بحران معیشت
مردم ایران ۱.۵ سال گذشته را رسما در وضعیت فوق‌العاده اقتصادی از سر گذرانده‌اند. افزایش بی‌سابقه قیمت کالا و خدمات به همراه شدیدترین رکود اقتصادی بعد از جنگ عملا شرایط ویژه‌ای را در کل ایران، از جمله استان همدان به وجود آورده است؛ شرایطی که آن را باید به مثابه تهدیدی برای زندگی شهروندان به حساب آورد.
اگرچه شرایط همدان به نسبت برخی از استان‌های دیگر بهتر است، اما وسعت بحران اقتصادی در این استان آن‌قدر زیاد است که نگرانی از معیشت مردم مهم‌ترین دغدغه محلی و ملی باشد. گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ تورم ۱۲ ماهه در استان همدان در ابتدای تابستان امسال از مرز ۴۰ درصد عبور کرده است. به جز ونزوئلا، سودان و آرژانتین هیچ کشوری در جهان شاهد چنین حجمی از تورم نیست. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۹ در کل دنیا فقط ۵ کشور تورم بالای ۳۰ درصد و ۸ کشور تورم بالای ۲۰ درصد دارند.
نخستین و مهم‌ترین اثر تورم، به خصوص در شرایط رکود، افزایش فقر است. تا سه سال پیش، برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس حکایت از آن داشت که در شرایط رونق و ثبات نسبی اقتصاد ایران بیش از ۱۱درصد از جمعیت استان همدان زیر خط فقر مطلق و در معرض گرسنگی و سوءتغذیه قرار داشتند. برآورد می‌شود که به دنبال موج بزرگ تورمی که همچنان ادامه دارد، بیش از نیمی از جمعیت استان زیر سایه فقر فرو رفته باشند؛ فقری که آسیب‌های جسمی و روحی آن برای مدتی طولانی بر مناسبات اجتماعی و سیاسی ایران تاثیر خواهد گذاشت. چاره‌جویی برای مهار کوتاه‌مدت بحران فقر و خطر سوء تغذیه و برنامه‌ریزی برای بهبود اوضاع در میان مدت و پایدار کردن اقتصاد محلی و ملی در بلندمدت، یکی از اولویت‌های اصلی همدان در شرایط کنونی است.
۲- بحران صنایع
بیش از یک سال است که نشانه‌های رکود اقتصادی در واحدهای تولیدی و خدماتی استان همدان دیده می‌شوند. ترکیبی از سررسید بحران‌های درونی اقتصاد ایران به علاوه تحریم‌ها سبب شده تا شرایط برای واحدهای تولیدی سخت‌تر از همیشه شود.
بحران اقتصادی اخیر از چهار زاویه به تولید ضربه می‌زند. یکی بحران تامین مواد اولیه تحت تاثیر تحریم‌ها، دوم افزایش هزینه تولید به دلیل تورم، سوم کوچک شدن بازار به دلیل کاهش قدرت خرید مردم و چهارم فشار و بگیر و ببند دولت برای کنترل قیمت‌ها.
در این شرایط این خبر که حدود ۱۰ درصد واحدهای تولیدی استان تعطیل شده‌اند، چندان عجیب نیست؛ واحدهایی که عمدتا به دلیل از دست رفتن صرفه اقتصادی و مشکلات بانکی و حجم انبوه بدهی عملا ورشکسته شده‌اند. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان بر این باور است که ۳۵ درصد واحدهای تعطیل شده استان به دلیل عدم توجیه اقتصادی، ۲۰ درصد اختلاف با شرکا و بخشی نیز به دلیل مشکلات بانکی و حجم انبوه بدهی، تعطیل شده‌اند. نتیجه تعطیلی کارگاه‌های صنعتی و بنگاه‌های خدماتی، چیزی جز افزایش بیکاری، کاهش درآمد عمومی و عمیق‌تر شدن بحران در استان نیست.
نجات صنایع استان همدان بی‌شک یکی از اولویت‌های استان همدان در حال حاضر است.
۳- مشکل آب
با اینکه همدان از نظر خشکسالی هواشناسی (بارش و دمای هوا) به نسبت سایر مناطق ایران وضعیت مطلوبی دارد (رتبه ۳۱ خشکسالی)، اما بحران آب در استان همدان به اندازه‌ای جدی است که نشانه‌های نگران‌کننده آن در سال‌های اخیر پدیدار شده است.
ساده‌تر از همه مشکل آبرسانی به روستاها و مهم‌تر از دیگر نشانه‌ها فرونشست دشت‌های استان است. به گفته مدیر حفاظت از منابع آب استان صرف بی‌رویه آب چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان همدان در ۴۰ سال اخیر موجب افت سالانه یک متر از سطح آب‌های زیرزمینی دشت های استان همدان شده و زنگ خطر این بخش را به صدا درآورده است: «به واسطه حفر چاه آب از حالت تعادل خارج شود و ذرات خاک فشرده می‌شوند و باعث نشست زمین می‌شود...استان همدان یکی از استان‌هایی است که دارای فروچاله است و از تبعات آن بهره برداری بی رویه منبع آب است به طوری که در سفره‌های آب زیرزمینی آهکی برداشت آب زیاد باشد فضای خالی تهی می‌شود و فرورفتگی و نشست ناگهانی اتفاق می‌افتد».
۴- رواج کودک‌همسری
بر اساس گزارش‌های رسمی استان همدان ششمین رکورددار کودک‌همسری در سراسر ایران است. بر اساس آمارهای ثبت احوال، استان همدان در سال ۹۶ در ۱۰ درصد ازدواج‌های ثبت شده در استان، سن عروس کمتر از ۱۵ سال بوده است. همچنین در خبرها آمده است که تعدادی از کودکان زیر ۱۵ سال حتی بچه‌دار هم شده‌اند، به گفته مدیرکل ثبت احوال استان در سال ۹۷ تعداد ۴۴ زن زیر ۱۵ سال در این استان صاحب فرزند شدند. اینها همه در حالی است که در حال حاضر قانون ازدواج دختران زیر ۱۳ را مشروط و محدود کرده است.
نرخ بالای کودک‌همسری در همدان علامت روشنی از وجود یک بحران اجتماعی است که باید ریشه‌یابی شده و به هر شکلی که هست حل و فصل شود.
۵- حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی
به گفته کارشناسان محلی وسعت سکونت‌گاه‌های غیر رسمی شهر همدان از سال ۸۳ تا الان دو برابر شده و از ۵۰۰ به ۱۰۰۰ هکتار افزایش پیدا کرده؛ محله‌های که بعضا آب و برق و گاز هم ندارند. مشکل حاشیه‌نشینی فقط مربوط به همدان نیست، چنانکه بر اساس برخی گزارش‌ها ۸ شهرستان دیگر استان نیز با این مساله دست و پنجه نرم می‌کنند.
بر اساس آخرین آمار سرشماری سال ۹۵ نرخ شهرنشینی در استان همدان به ۶۵ درصد رسیده است. این به معنی تداوم مهاجرت از روستا به شهر است؛ مهاجرتی که مقصد آن عمدتا سکونت‌گاه‌های رسمی در حاشیه شهرها است. شواهد و قرائن نشان می‌دهند با جدی‌تر شدن بحران آب و سخت‌تر شدن شرایط زیست‌محیطی، میزان مهاجرت از روستاها بیش از این هم خواهد شد. در چنین شرایطی شاید جلوگیری از ایجاد مناطق حاشیه‌نشین غیرممکن باشد، اما ساماندهی این مناطق و فراهم کردن زیرساخت‌ها و استانداردهای حداقلی، یکی از اولویت‌هایی است که می‌تواند پیشاپیش از تعمیق بحران حاشیه‌نشینی در همدان جلوگیری کند.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۷۷۱،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۱۷
نرخ شهرنشینی: ۶۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ روستانشینی: ۳۵ درصد – رتبه کشوری: ۹
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۴.۵ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۶.۳ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۹ نماینده
تعداد نمایندگان زن: صفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۵۶.۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۹۴: ۱.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۱.۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۸
درآمدهای استان در بودجه ۹۸: ۷۳۴ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۲۰
سرانه بودجه استانی در سال ۹۸: ۳۲۵ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۲
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۴۶۱،۱۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۰
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۴۳۵،۳۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۳
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۹۶: ۲،۲۳۶،۲۱۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۰
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۹۶: ۱،۲۹۲،۸۱۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۶
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۱.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
تورم دوازده ماهه سال ۹۷: ۲۸.۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۰
تورم دوازده ماهه مواد غذایی در سال ۹۷: ۳۸.۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۸.۳ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۱.۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۱
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۶.۷ – رتبه کشوری: ۱۴
نسبت اشتغال: ۳۸.۴ درصد – رتبه کشوری: ۶
نرخ فقر در سال ۹۵: ۱۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۹۶: ۱۰.۵ درصد – رتبه کشوری: ۶
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۹۶: ۶۳۷ در ۱۰۰هزار نفر – رتبه کشوری: ۸
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۶۷ نفر – رتبه کشوری: ۱۱ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۹۱ تخت – رتبه کشوری: ۱۲
۶- محیط زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۹۶: ۲ مورد با ۸ مصدوم – رتبه کشوری: ۳۰
تعداد سیل در سال ۹۶: ۴ سیل بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۲۸
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۹۶: ۶۲۹ مورد – رتبه کشوری: ۲۰
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گرد و غبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشکسالی ده ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۹۸: ۲۷.۷ درصد – رتبه کشوری: ۳۱
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر