ماجرا از انتشار یک ویدیو در شبکه‌های اجتماعی شروع شد. مردی با زبان عربی خبری را عنوان می‌کند مبنی بر حرکت گروهی پناهجویان سوری و عراقی از ترکیه به سمت اروپا. هنوز ده روز از انتشار این ویدیو نگذشته، گروه‌های تلگرامی چند هزار نفری برای هماهنگی پناهجویان ایرانی و افغانستانی ساخته می‌شود که به این «کاروان امید» بپیوندند. حالا هماهنگی با پناهجویان ساکن یونان هم صورت گرفته است تا به پناهجویان ساکن ترکیه ملحق شوند. امیدواری آنها به تکرار سال ۲۰۱۵ است؛ وقتی که اروپا مرزهایش را روی پناهجویان گشود.
در سال ۲۰۱۵ و در پی جنگ گرم در سوریه، پناهجویان به سمت اروپا راهی شدند. مرگ کودک سوری در دریا باعث شد که آنگلا مرکل پذیرایشان شود. اتفاقی که حالا اروپا معتقد است اشتباه بزرگی بوده و موقعیت مرکل را هم متزلزل کرد. اما پناهجویان باور دارند که اگر تعدادشان زیاد باشد، اروپا ناچار می‌شود مرزهای خود را به آنها بگشاید. هرچند اولین قدم برایشان عبور از مرز ترکیه است.
صدای این «کاروان امید» به کمپ‌های دیگر جغرافیاها و پناهجویان ایرانی در مسیر اروپا هم رسیده است. آنها هم اعلام کرده‌اند که به محض رسیدن این جمعیت به کشورهای محل سکونت‌شان به آنها خواهند پیوست. حتی در برخی از این گروه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی ساخته شده است، برخی از ایرانی‌ها تصمیم گرفته‌اند که به این موج بپیوندند. یکی از آنها نوشته بود: «خب فوقش یک میلیون ضرر می‌کنیم ولی ما هم میاییم.» قرار آنها برای ماه اوریل است، وقتی انتخابات محلی در ترکیه تمام شود و بعد، از مرز «ادرنه» خارج شوند. طبق اطلاعیه‌هایی که میان پناهجویان رد و بدل می‌شود، در کنار مشخص کردن مسیر، عنوان شده است که آنها باید پنج روز پیش از حرکت، پشت مرز، کنار یکدیگر جمع شوند.
فراخوان تصویری که در شبکه‌های میان پناهجویان ایرانی دست به دست می‌شود
زمزمه‌های حرکت «کاروان امید» چنان شدت گرفته است که سایت «آژانس پناهندگی سازمان ملل» در ایران به فارسی اطلاعیه‌ای منتشر کرده است که تلاش برای عبورغیرقانونی از مرزهای ترکیه با دستگیری و ابطال مدارک هویتی مواجه خواهد شد. از طرفی طبق اطلاعیه این سازمان، به پناهجویان هشدار داده شده است که اخبار مربوط به «عزیمت به اروپا» را باور نکنند. اما میل به رفتن از ترکیه، دوران تعلیق و طولانی‌شدن انتظار پناهجویان، باعث شده که آنها بدون توجه به هشدارها، بار سفر ببندند.
برخی از پناهجویان در شهرهای مختلف ترکیه به «ایران وایر» خبر داده‌اند که گروهی از آنها وسایل زندگی خودشان را فروخته‌اند و چمدان به دست منتظر حرکت به سمت اروپا هستند. نه فقط پناهجویان بلکه بسیاری از شهروندان ایرانی هم می‌خواهند در گروه‌های چند صد نفری، به این موج بپیوندند. آنها در گروه‌های مختلف پناهجویی نسبت به آینده خود در ایران ناامید یا بدبین هستند برای همین حاضر شده‌اند حداقل در کلام، به این موج بپیوندند. مسیر پیش‌روی این پناهجویان هم به شکل عکس، میان‌شان دست به دست می‌شود.
عکس مسیر زمینی کاروان امید
اما مشکل کجاست؟
اولین مساله‌ای که برای حرکت پناهجویان در ترکیه مطرح است، اجازه خروج آنها از شهرهاست. البته آن‌هایی که از ایران می‌خواهند همراه شوند با پاسپورت می‌توانند در تمامی خاک ترکیه تردد کنند. اما پناهجویان چطور می‌خواهند اجازه خروج از اداره پلیس بگیرند؟ خصوصا حالا که امور پناهجویان در ترکیه به دست پلیس این کشور افتاده است. پلیسی که رفتارهای خشونت‌بار آن سال‌هاست مورد انتقاد قرار دارد. مساله اجازه خروج را پناهجویان شاید بتوانند از راه‌های قاچاق یا بدون داشتن این برگه که «ایزین» نامیده می‌شود، حل کنند اما آیا ترکیه اجازه خروج به آنها خواهد داد؟
مسیری که پناهجویان در نظر گرفته‌اند، از راه زمین است و خطر سفر دریایی را به همراه ندارد. اما در صورت تجمع چندهزار نفره، آیا پلیس ترکیه مرزهایش را باز می‌کند؟ بسیاری از پناهجویان در ترکیه بر این باورند که اگر جمعیت‌شان بالا باشد، حتما پلیس مرزها را باز می‌کند. در حالی‌که ترکیه در توافق با اتحادیه اروپا قرار است با استقرار پناهجویان در خاک خود، ورود آنها را به اروپا کنترل کند. مساله‌ای که در یونان و ایتالیا هم اتفاق افتاده است.
در تابستان سال گذشته اتحادیه اروپا به توافق رسید که با بالا بردن بودجه پناهجوپذیری ترکیه، یونان و ایتالیا به آنها امکان دهد تا ضمن ارایه امکانات به پناهجویان، از هجوم آنها به کشورهای اروپای غربی و شمالی جلوگیری شود. از طرفی سران اتحادیه اروپا هم تصمیم گرفتند حق انتخاب مقصد را از پناهجویان بگیرند و خودشان برای آنها مقصد را تعیین کنند.
به عنوان نمونه، در ماه‌های گذشته خصوصا، وضعیت پناهجوپذیری در ایتالیا رو به وخامت نهاد. دولت این کشور حتی مقابل پهلوگیری کشتی‌هایی ایستاد که پناهجویان را از دریا نجات می‌داد. یا در نمونه‌های دیگر، کشورهایی مثل فرانسه، آلمان و اتریش قوانین داخلی خود را علیه پناهجویان سفت‌وسخت‌تر کرده‌اند. از طرفی دولت‌های اروپایی باید در قبال پناهجویان به شهروندان خود توضیح دهند که نتیجه آن با وخیم شدن شرایط اقتصادی در اروپا و روی کار آمدن احزاب دست‌راستی، قابل حدس است. همین الان، دولت‌های اروپایی از مرکل بابت اتفاقی که سال ۲۰۱۵ افتاد، گلایه دارند.
اما این تحلیل‌ها در گروه‌های بین پناهجویان جایی ندارد. آنها این اطلاعات را در مقابله با وضعیت خودشان می‌دانند و امید بسته‌اند که حرکت‌شان جواب دهد. اما همان‌طور که رویا کاشفی و حمید نوذری، فعالان حقوق بشر و حقوق پناهجویان در انگلیس و آلمان هم تایید می‌کنند، کشورهای اروپای غربی و شمالی به هیچ‌وجه حاضر به باز کردن مرزهای خود نیستند. حتی اتحادیه اروپا در آخرین توافق خود در ماه مارس سال جاری تصمیم گرفت که با افزایش بودجه، کنترل مرزهای داخلی اروپا را نیز شدت بخشد تا جلوی ورود غیرقانونی پناهجویان گرفته شود.
رویا کاشفی، سرپرست کمیته حقوق بشر انجمن «پژوهشگران ایران» معتقد است که ترکیه هم اجازه خروج پناهجویان را نمی‌دهد و ممکن است در مقابله با جمعیت آنها به خشونت متوسل شود: «به نظر من هیچ دولت اروپایی حاضر به تکرار آنچه در ۲۰۱۵ رخ داد، نیست. در آن زمان مناسبات سیاسی در جهان متفاوت بود. همین الان هم که در برخی کشورهای آفریقایی جنگ برپاست، کشورهای اروپایی حاضر به پذیرش پناهجویان همان کشورها نیستند. چه برسد به الان که وضعیت سوریه تغییر کرده و تصاویر حاکی بازگشت آنها به کشورشان است. حرکتی که پناهجویان از ترکیه در صدد انجامش هستند؛ در نهایت می‌تواند شرایط آنها را به نمایش بگذارد وگرنه خیال باز شدن مرزهای اروپا باطل است. از طرفی می‌تواند برایشان اقامه جرم و باطل شدن مدارک یا حداقل بازداشت را از سوی پلیس ترکیه به همراه داشته باشد. در صورت عملی شدن این اقدام پناهجویان، حتما از سوی پلیس ترکیه و یونان مورد خشونت قرار خواهند گرفت.»
حمید نوذری، فعال حقوق پناهجویان در آلمان نیز باور دارد که از نظر سیاسی «مساله‌ای که در ۲۰۱۵ رخ داد با خواست دولت قدرتمندی مثل آلمان رخ داد. رییس‌جمهور فعلی آلمان، چند ماه پیش از باز شدن مرزها، وزیر امور خارجه بود. به لبنان رفت و در بازگشت به آلمان مرکل را راضی کرد. آن سال هفتادمین سالگرد پایان جنگ بود و آلمان می‌خواست چهره خوبی از خود نشان دهد. به تصمیم پناهجویان مرزها باز نشد. وضعیت مجارستان، لهستان و کرواسی را هم کنار وضعیت پناهجوپذیری کشورهای اروپای غربی بگذارید، به نظر من این حرکت در نطفه خاموش خواهد شد.»
در ماه‌های گذشته لهستان و مجارستان هم اعلام کردند که توجهی به توافقات بین‌المللی در خصوص پناهجویان ندارند و به هر شکلی که شده، آنها را دیپورت خواهند کرد. از طرف دیگر، سال‌هاست که گزارش‌های بسیاری مبنی بر خشونت پلیس‌های مرزی در این کشورها منتشر می‌شود. در نتیجه مسیر پناهجویان به اروپای شرقی هم با مشکل روبه‌رو است.
مساله سیاسی اما در حال حاضر هم حائز اهمیت است. از طرفی سیاست‌های داخلی دولت‌های اروپایی ایجاد محدودیت بیشتر برای پناهجویان است و از طرف دیگر به گفته نوذری شرایط سیاسی اروپا تا ماه می، پیرامون انتخابات پارلمان اروپا می‌گذرد: «یکی از مسایل مهم در انتخابات پارلمان اروپا سخت‌گیری بیشتر مقابل پناهجویان در کنترل مرزها است. حداقل تا ماه می سخت‌گیری‌ها بیشتر خواهد بود تا دولت‌های مختلف برای کسب رای، عرض اندام بهتری داشته باشند و مقابل روی کار آمدن دولت‌های دست راستی بایستند. تا آخر ماه می حداقل هیچ شانسی برای تغییر این وضعیت وجود ندارد.»
در پاییز امسال هم حرکتی مشابه در مرزهای صربستان اتفاق افتاد. چند روز پیش از تجمع پناهجویان پشت مرزهای صربستان به سمت اروپای غربی، خبر این تجمع میان پناهجویان دست به دست می‌شد. حتی برخی از اخبار دروغین، خبر از باز شدن مرزهای صربستان می‌داد. خبری که میان هم پناهجویان منتشر شده بود و هم قاچاقچیان انسان. اما گروهی چند صد نفره از پناهجویان ایرانی و افغانستانی پشت مرزها رفتند و در نهایت با برخورد خشونت‌بار پلیس صربستان مواجه شدند. بدون آنکه مرزی روی آنها گشوده شود.
این‌بار اما خبرها ابعاد وسیع‌تری به خود گرفته است. پناهجویان بسیاری در جغرافیاهای مختلف، بار سفر بسته‌اند تا از شرایط اسفبار ترکیه رها شوند. هرچند کشور بعدی، یعنی یونان که دروازه اروپای غربی و شمالی محسوب می‌شود شرایطی بسیار سخت‌تر از ترکیه دارد. پناهجویان در یونان حتی سقفی برای زندگی ندارند، وضعیت کمپ‌ها به هم ریخته است و بنا به گزارش بسیاری از سازمان‌های حقوق بشری، هر روز فاجعه انسانی در آن اتفاق می‌افتد.
حالا در آخرین خبر از این کاروان، «باسل هیلم» عضو هیات مدیره انجمن‌های سوریه در کنفرانسی خبری شرکت کرد و خبر داد که مشکلات پناهجویان سوری در ترکیه به اطلاع مقامات این کشور رسیده است. او گفته است که نمی‌تواند هویت رهبری این جریان را افشا کند اما فعلا این جریان تا انتخابات داخلی ترکیه متوقف شده است و تصمیم برای بعد از انتخابات هم برعهده رهبران این جریان خواهد بود. به گفته هیلم، تا زمان برگزاری این کنفرانس خبری نزدیک به ۵۰ هزار پناهجو اعلام آمادگی کرده‌اند که به تنهایی یا با خانواده راهی اروپا شوند. با وجود این اخبار و تحلیل‌ها اما پناهجویان ساکن ترکیه خود را برای ماه آوریل آماده می‌کنند.
مطالب مرتبط:
درخواست پناهجویان ایرانی از کاربران شبکه‌های اجتماعی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر