۲. مشخصات شهروندخبرنگار ««ایران‌وایر» چیست؟

تماشا در یوتیوب

شهروندخبرنگار کیست؟ شهروندخبرنگار چطور می‌تواند تصور ما را از موقعیت کنونی ایران تغییر دهد؟

در این بخش، به اصولی نگاه می‌کنیم که بر شهروندخبرنگار ایران‌وایر حاکم است و ارزش‌ها و اصول سردبیری حاکم بر جمع‌آوری اخبار و اطلاعات، ازجمله دقت، بی‌طرفی، و انصاف را مورد بررسی قرار می‌دهیم. 

شهروندخبرنگار چیست؟
«وقتی کسانی که پیش از این مخاطب محسوب می‌شدند، از ابزار مطبوعاتی که در اختیار دارند استفاده می‌کنند تا یکدیگر را آگاه و مطلع کنند، اسمش می‌شود شهروندخبرنگاری.»

*جِی روزن، استاد روزنامه‌نگاری در دانشگاه نیویورک

شهروندخبرنگار کسی است که برای گذران زندگی‌اش به‌طور تمام‌وقت خبرنگاری نمی‌کند، بلکه کسی است که بعضی از «کارهای خبرنگاری» مثل گزارش اتفاقات و انعکاس دیدگاه‌ها را انجام می‌دهد.

ما در ایران‌وایر، تاکید خاصی بر کیفیت گزارش خبری داریم. خوانندگان ما به ما اعتماد دارند و از ما انتظار دارند که روایت درست، صادقانه و منصفانه‌ای را از رویدادها ارائه دهیم، در نتیجه، از نظر ما هرکسی که تلفن هوشمند داشته باشد یا ویدیوهایی از رویدادهای خبری را در شبکه‌های اجتماعی همرسانی می‌کند، شهروندخبرنگار محسوب نمی‌شود.

شهروندخبرنگاران ما باید به همان معیارهای اخلاقی حرفه‌ای پایبند باشند که خبرنگاران تمام‌وقت و دبیران‌مان نیز به آن متعهد‌اند، تا نیاز خوانندگان ما را به گزارش‌هایی دقیق، منصفانه، و متوازن، کاملا  برآورده کنند. 

شهروندخبرنگاران ما سخنگویان حکومت، یا هیچ حزب و نهاد سیاسی دیگری نیستند. آن‌ها همچنین فقط شاهدانی عینی نیستند که به روایت بی‌طرفانه رویدادها بسنده کنند، فعالان سیاسی-‌اجتماعی یا برگزارکنندگان رویداد‌های خبری هم نیستند؛ آن‌ها باید فاصله خودشان را با سوژه حفظ کنند. 

ما انتظار داریم شهروندخبرنگاران به معیارهای بنیادین خبرنگاری اخلاقی پایبند بمانند؛ معیارهایی مانند دقت، عینیت، بی‌طرفی، و انصاف.  

دقیق بودن یعنی داشتن درک درست و شفافی از حقایق. این چیزی است که گزارش‌های ما را از اخبار جعلی و اخبار زرد شبکه‌های اجتماعی متمایز می‌کند. خوانندگان ما می‌دانند که می‌توانند به گزارش‌های ما اعتماد کنند، چون ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا درک درست و شفافی از حقایق داشته باشیم. ما حقایق را بررسی می‌کنیم، دوباره آن‌ها را چک می‌کنیم و  سپس از دیدگاه‌های مختلف به آن‌ها نگاه  می‌کنیم. 

اگر جایی شکی وجود داشته باشد، آن را با خوانندگان خود در میان می‌گذاریم. اگر روایت‌های مختلف و متضادی از یک رویداد باشد، همه‌شان را منعکس می‌کنیم، اگر اشتباهی مرتکب شویم، در اسرع وقت تصحیح‌اش می‌کنیم و صادقانه اشتباه‌مان را با خوانندگان‌مان در میان می‌گذاریم. از دید ما، این نکته در ایجاد و حفظ حس اعتماد در خوانندگان‌مان از اهمیتی حیاتی برخوردار است.

عینی بودن به این معنا است که گزارش‌مان را بر حقایق، شواهد و پدیده‌های مشاهده‌پذیر مبتنی کنیم، نه بر احساسات و عقاید شخصی‌مان. وقتی دو گزارشگر با دیدگاه‌هایی بسیار متفاوت گزارشی عینی ارائه می‌کنند، گزارش‌هایشان بسیار به هم شبیه می‌شوند، چون مبتنی‌بر مشاهداتی عقلانی و منطقی است. همین‌طور خواننده‌ای که نظرات و اعتقادهای بسیار متفاوتی با ما دارد، برای گزارشی عینی ارزش قائل است و اهمیتش را درک می‌کند، چون می‌تواند اعتماد کند که گزارشی قابل اعتماد از واقعیات بوده و اینکه واقعیات صرفا برای انعکاس عقاید سیاسی گزارشگر یا ناشر، تحریف نشده‌اند. 

بی‌طرف بودن یعنی اینکه زمان گزارش، باورها، اعتقادات و ارتباطات شخصی‌‌مان را کنار بگذاریم؛ یعنی حقایق را همان‌طور که هستند گزارش کنیم، نه آن‌طور که دوست داریم باشند. بی‌طرف بودن یعنی نادیده‌ نگرفتن اطلاعاتی که پیشداوری‌های ما را هرچقدر هم که موجه و مستحکم باشند، به چالش می‌کشند. بی‌طرف بودن یعنی انعکاس دادن نظرات و دیدگاه‌های مختلف. بی‌طرف بودن حتی به این معنی هم هست که در زمان تهیه گزارش، پیوند‌هایمان را با خانواده‌ و دوستان‌مان کنار بگذاریم و اجازه ندهیم روی قضاوت‌مان اثر بگذارند. 

منصف بودن یعنی با منابع خبری‌تان با احترام برخورد کنید و نظرات آن‌ها را به درستی منعکس کنید. یعنی به‌شکل موثری آن‌ها را از خطرات ناشی از صحبت و تماس با ما محافظت کنید، حتی اگر خودشان از خطرات کار در فضای عمومی آگاه نباشند. 

می‌دانیم که بسیاری از خبرنگاران در سراسر دنیا حتی به موازین و معیارهای خبرنگاری خودشان هم پایبند نمی‌مانند، اصول اخلاقی را اجرا نمی‌کنند و خبرنگاری خود را در جهت منافع عموم به‌کار نمی‌برند؛ ولی در ایران‌وایر، اعتقاد ما بر این است که خبرنگاران باید رویدادها را مشاهده کنند و با طرح پرسش از طرف مخاطبان خود، در خدمت منافع آن‌ها باشند.  

ما خنثی نیستیم. عمیقا باور داریم که شهروندان حقوقی دارند و این تمرکز، ما را به مساله حقوق‌بشر سوق می‌دهد. این نکته در اصول سردبیری و خط‌مشی‌هایمان منعکس شده است. 

انتظار نداریم که شهروندخبرنگاران برای جمع‌آوری اخبار، خود را در معرض خطر قرار دهند. در ادامه این کلاس، توصیه‌هایی را برای محافظت از خود و کسانی که با آن‌ها تماس داشته‌اید، دراختیارتان قرار خواهیم داد. 

نکته آخر اینکه رابطه شما با گروه‌های اطراف‌تان بسیار قوی‌تر و بهتر از ما است. توصیه می‌کنیم حواس‌تان به اخبار و رویدادهای خبری محتمل باشد و آن‌ها را با سردبیرتان مطرح کنید.

برای رفتن به درس بعدی اینجا کلیک کنید.
برای رفتن به درس قبلی اینجا کلیک کنید.

* جهت ارزیابی خود، به سه تست زیر پاسخ دهید: