قبل از هرچیز، تبریک می‌گوییم که به قسمت آخر این دوره کوتاه آموزشی رسیده‌اید. امیدواریم که برای شما به‌عنوان شهروندخبرنگار مفید و موثر بوده باشد و به شما کمک کرده باشد تا با اصول بین‌المللی خبرنگاری آشنا شده باشید و اینکه امکانات تازه‌ای را برای کار و حرفه آینده‌تان مطرح کرده باشد.
هیچ‌وقت از آموختن بی‌نیاز نمی‌شوید، چه خبرنگاری را تازه شروع کرده باشید و چه بیست سال است که خبرنگار حرفه‌ای هستید؛ همیشه می‌توانید چیزهای تازه‌ای یاد بگیرید که کار و حرفه شما را ارتقا دهد و یا مهارت‌های قابل انتقالی را برای دیگر بخش‌های زندگی‌تان در اختیارتان بگذارد.
یادتان باشد «خبرنگار» کسی است که ارتباط برقرار می‌کند، گوش می‌دهد، تحلیل می‌کند و مجاب می‌کند. یک خبرنگار حرفه‌ای ممکن است در حوزه خاصی متخصص شود و «سردبیر»، کسی است که برنامه‌ریزی می‌کند، سازمان‌دهی می‌کند، تیم را هدایت می‌کند، مدیریت می‌کند و آموزش می‌دهد.
چطور می‌توانید همچنان مهارت‌ها، توانایی‌ها و دانسته‌های خود را گسترش دهید؟ در ادامه، نکات و ایده‌هایی را در‌این‌باره با شما در میان می‌گذاریم.
مهارت‌های جدیدی یاد بگیرید
امروزه، خبرنگار هم‌زمان از مهارت‌های مختلفی برخوردار است. نویسنده شاید مجبور شود عکس بگیرد، از عکاس شاید بخواهند فیلم بگیرد، از فیلم‌بردار ممکن است بخواهند خودش ویدیو‌اش را تدوین کند، یا حتی گفتار‌متن را خودش بنویسد. گزارشگرانی که محبوبیت دارند و بازار کارشان داغ است، کسانی هستند که می‌توانند در همه انواع رسانه (متن، عکس، صدا، ویدیو) با مهارت کار کنند و از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مختلفی (دوربین، تلفن هوشمند، اپلیکیشن‌های تدوین صدا و ویدیو که روی موبایل و کامپیوتر قابل نصب هستند) استفاده کنند. توانایی «اجرا» مقابل دوربین نیز، مهارتی است که هم برای خبرنگاری با ویدیو مفید است و هم برای شبکه‌های اجتماعی.
مهارت جدیدی را انتخاب کنید و از سردبیران و همکاران خود بخواهید در یادگیری آن به شما کمک کنند.
مخاطبان جدیدی پیدا کنید
رسانه‌های سنتی همچنان جوابگو بعضی از افراد، گروه‌ها و جوامع هستند؛ ولی در بسیاری موارد، رسانه‌های سنتی کارکرد خود را از دست داده‌اند. در بعضی موارد ازنظر جغرافیایی منزوی شده‌اند، یا اینکه به اقلیت‌های زبانی و دینی‌‌ای تعلق دارند که رسانه‌های سنتی را پاسخگو نیازهای خود نمی‌یابند.
چه کارهایی می‌توانید انجام دهید تا افراد و گروه‌هایی مخاطب شما شوند که از امکانات کمی برخوردار بوده‌اند؟ از چه راه‌هایی می‌توانید صدای آن‌ها را منعکس کنید؟ هرچه آن‌ها بیشتر بشنوند که شما مایل به شنیدن صدای آن‌ها هستید، بیشتر اخبار و مطالب شما را دنبال می‌کنند.
فعالانه‌تر عمل کنید
بیشتر خبرنگاران کار خود را با گزارش اخبار فوری و دیگر رویدادهای خبری شروع می‌کنند. این کار اساسا منفعلانه است؛ به این معنی که واکنشی است به تصمیم‌ها و اقدامات دیگران. هرچه اعتمادبه‌نفس‌مان بالاتر برود، در مورد اینکه چه چیزهایی باید مورد تحقیق و بررسی قرار بگیرند و گزارشی از آن‌ها تهیه شود، نظرات و ایده‌های خودمان را پیدا می‌کنیم. به عنوان مثال:
- تغییری را مشاهده می‌کنیم که ندیده‌ایم جای دیگری گزارش شده باشد، مثل افزایش در قیمت کالایی، تغییر در سیاستی، یا رهبری جدیدی.
- دوست یا آشنایی به موضوع جالبی اشاره می‌کند. ما هم تصمیم می‌گیریم بیشتر درباره آن اطلاعات به دست آوریم.
-منبعی اطلاعات محرمانه‌ای را درباره شرکت یا نهادی در اختیار ما می‌گذارد که نشان می‌دهد تعهدات عمومی خود را نقض کرده است.
- مطلب یا موضوعی است که درک درستی از آن نداریم، ولی می‌دانیم که اهمیت دارد؛ مثلا سیاست‌های بیمه‌های درمانی یا تغییرات اقلیمی.
- متوجه می‌شویم که در گزارش‌هایمان به موضوعات مشابهی می‌پردازیم، ولی احساس می‌کنیم که «تصویر بزرگتر» را کم دارند. برای مثال، گزارش‌هایی درباره اختلافات مربوط به حقوق کار تهیه کرده‌ایم که موضوع مشترک‌شان سوءاستفاده کارفرمایان از کارگران بوده، ولی به این نتیجه رسیده‌ایم که باید حقوق کارگران را بهطور کلی بررسی کنیم.
- متوجه می‌شویم که موضوعی را در رسانه دیگری در سطحی ملی یا بین‌المللی، گزارش کرده‌اند و از خودمان سوال می‌کنیم این موضوع چه ارتباطی با خوانندگان ما پیدا می‌کند و چه اثری روی آن‌ها خواهد گذاشت.
در همه این موارد، می‌توانیم ایده‌هایمان را با سردبیران در میان بگذاریم. بهطور کلی، سردبیران به گرمی از این استقبال می‌کنند که گزارشگران خودشان پا پیش بگذارند و فعالانه عمل کنند.
همان‌طور که گزارشگری بین‌المللی گفته است: «کاری که در این نوع خبرنگاری می‌کنید، تحقیق و جست‌وجو است.»
شجاع‌تر باشید
فعالانه عمل کردن، گامی حیاتی در جهت خبرنگاری تحقیقی است که دشوارترین، زمان‌برترین و بهطور بالقوه، پرخطرترین نوع گزارش است.
خبرنگاری تحقیقی به معنای دقیق کلمه بسیار نادر است و کم اتفاق می‌افتد. کار بسیار دشواری است، به زمان بسیار زیاد و منابع قابل توجهی احتیاج دارد و روی کسانی که پروژه را پیش می‌برند، فشار زیادی وارد می‌کند. گزارشگران، سازمان‌های خبری‌شان را هم در تعارض با افرادی قرار می‌دهند که موضوع تحقیق‌اند و هم با مسوولان و مقاماتی که از آن افراد حمایت می‌کنند. این فراد می‌توانند روند تحقیقات را متوقف کنند و ممکن است تهدیدات حقوقی و حتی تهدید به خشونت کنند. بسیاری از تحقیقات، به همین دلایل ناکام می‌ماند.
برای بسیاری از ما، خبرنگاری تحقیقی هدف نهایی است؛ مقصدی است در انتهای راهی دراز. خیلی از ما به آن مقصد نمی‌رسیم، حتی شاید نخواهیم برسیم، ولی می‌توانیم به سمت آن حرکت کنیم و از این طریق، کیفیت خبرنگاری‌مان را بهبود بخشیم. این حرف در عمل به این معنا است که:
- برای سوال‌های خودتان به‌دنبال جواب باشید.
- انگیزه اصلی خود را منافع عمومی قرار دهید. (به این معنا که به‌دنبال انتقام، کینه و یا دست و پا کردن اعتبار و شهرت برای خود نباشید)
- مدام به‌دنبال منابع جدید برای اطلاعات خود باشید، حتی منابعی که ممکن است فرض‌های شما را به چالش بکشند.
- مقاوم و پر استقامت باشید. نگذارید انکارها و موانع شما را دلسرد کند.
- داده‌ها را پیدا و پردازش کنید و نتایج خودتان را از آن‌ها به دست آورید.
- با حسن نیت کار کنید. به نیت کسانی که اطلاعات در اختیار شما می‌گذارند احترام بگذارید.
- حمایت روسای خود را حفظ کنید، آن‌ها را در جریان کار خود قرار دهید و از آن‌ها بخواهید از شما حمایت کنند.
دانش تخصصی خود را گسترش دهید
همه خبرنگاران باید دارای اطلاعات و معلومات عمومی باشند، به این معنی که بتوانند در همه موضوعات از سیاست گرفته تا بهداشت و ورزش، گزارش تهیه کنند، ولی در عین حال، همه ما به یک یا چند موضوع توجه و علاقه خاصی پیدا می‌کنیم. دلیلش می‌تواند تجربه قبلی‌مان باشد و یا اینکه گزارش‌هایی را درباره آن موضوع خاص تهیه کرده‌ایم و دانش و علاقه‌مان را حول آن گسترش داده‌ایم.
برای سردبیران بسیار مهم است که خبرنگارانی داشته باشند که در یک یا چند حوزه دانشی تخصصی داشته باشند، چون این باعث می‌شود که سردبیران به کسی دسترسی داشته باشند که قادر است با مهارت و اطمینان درباره موضوعی که می‌تواند دشوار و فنی باشد، گزارش تهیه کند.
به‌عنوان نمونه، گزارشگرانی را درنظر بگیرید که همه‌گیری کووید-۱۹ را پوشش می‌دادند و یا گزارشگران حوزه تجارت را که اخبار مربوط به قبض و بسط شرکت‌ها را پوشش می‌دهند. به همین دلیل، سازمان‌های بزرگ خبری افرادی را استخدام می‌کنند که از این نوع دانش‌های تخصصی برخوردار باشند و مسوولیت تهیه گزارش را در این حوزه‌ها به عهده بگیرند. بعضی از تخصص‌های بسیار شایع عبارت‌اند از:
- تجارت، صنعت، و سرمایه
- مسائل حقوقی و جنایی
- امور دفاعی
- تحصیل
- بهداشت
- سیاست (ملی و محلی-منطقه‌ای)
- امور مذهبی
- ورزش
- حمل‌و‌نقل
سازمان‌های خبری تخصصی و یا سازمان‌های خبری بزرگ، می‌توانند متخصصانی در یک یا چند تا از حوزه‌های زیر داشته باشند:
- هنر و فرهنگ
- دیپلماسی و امور خارجه
- محیط‌‌زیست
- غذا و کشاورزی، مسائل روستا
- علم و تکنولوژی
گزارشگران بسیاری هستند که تخصص‌شان یک منطقه یا یک حوزه خاص است، این می‌تواند شامل مناطق داخلی باشد (شهرها یا روستاها) و یا مناطق جهانی که اهمیت ویژه‌ای برای رسانه‌های خبری دارد.
گزارشگرانی که در یک یا چند حوزه تخصص دارند:
- در مطالبی که می‌نویسند، به موضوع عمق، پیش‌زمینه و بصیرت‌های بیشتری می‌بخشند.
- همکاران خود را که در حوزه‌های تخصصی آن‌ها کار می‌کنند، راهنمایی می‌کنند.
- پیشنهادها و پروژه‌های تازه‌ای را مطرح می‌کنند.
- شبکه‌ای از منابع قابل اعتماد اطلاعاتی را در حوزه تخصصی‌شان تشکیل می‌دهند.
- برای کسانی که از بیرون می‌خواهند در جهت منافع عموم مردم نقشی ایفا کنند، نقطه تماس قابل اعتمادی می‌شوند.
- باعث می‌شوند تا رسانه خبری‌شان به‌دلیل کیفیت پوشش حوزه تخصصی آن‌ها از اعتبار برخوردار شود.
تهیه گزارش در حوزه خبرنگاری تحقیقی می‌تواند شما را به‌سرعت در نردبان ترقی خبرنگاری حرفه‌ای بالا ببرد، چراکه به سردبیران ثابت می‌کند که شما مسوولیت‌هایتان را با جدیت به‌عهده می‌گیرید و می‌توانید در سطحی بالاتر و حرفه‌ای‌تر، خبرنگاری کنید.
سردبیر شوید
کسانی که دست‌کم یک یا دو سال گزارشگر بوده‌اند و در آن دوره نشان داده‌اند که درک خوبی از اصول و اخلاق سردبیری دارند، می‌توانند وارد حوزه سردبیری شوند.
دستیار سردبیر (یا دبیر گروه) کار گزارشگران را بررسی می‌کند و به گزارش آن‌ها شکل و ساختار بیشتری می‌دهد تا برای خوانندگان روشن‌تر و قابل فهم‌تر شود. مثلا ممکن است جای بعضی از جملات و نقل‌قول‌ها را عوض کند، کلمات متفاوتی انتخاب کند، راستی‌آزمایی کند، اطلاعات بیشتری را اضافه کند و حتی از گزارشگر بخواهد تا اطلاعاتی را که در گزارش نیامده، به آن اضافه کند.
سردبیران، گزارش‌ها و اخبار را انتخاب می‌کنند و ارزیابی می‌کنند که تا چه حد پوشش دریافت خواهند کرد. باید براساس ارزیابی خود از نیازها و خواست‌های مخاطبان و اولویت‌های رسانه، از بین گزارش‌های متعددی که در رقابت با هم هستند دست به انتخاب بزنند و منابع را اختصاص دهند (منابعی مثل زمان و میزان کار گزارشگر). باید اطمینان حاصل کنند که قوانین ناظر بر رسانه و اصول ارزشی و اخلاق رسانه رعایت شوند و در صورت لزوم و در بعضی موارد خاص با توافق صریح مدیران ارشد رسانه، تصمیم بگیرند که برای انتشار گزارشی مهم، قوانین را بشکنند یا دور بزنند.
سردبیران ممکن است در مورد یک یا چند گزارشگر و دستیار سردبیر، مسوولیت‌های مدیریتی روزانه داشته باشند. می‌توانند در مورد تیم آموزشی هم مسوولیت‌هایی داشته باشند، آن‌ها باید دست‌کم سه تا پنج سال تجربه کار به‌عنوان گزارشگر یا دستیار سردبیر داشته باشند.
آموزش دیگران:
در خبرنگاری هم مثل صنعت‌های دیگر، کارمندان از مقامات ارشد خود می‌آموزند. بعضی‌ها به‌خصوص در تشویق دیگران و توضیح امور به آن‌ها خوب و موثر عمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند مهارت‌های خود را به دیگران آموزش دهند.
افرادی که آموزش می‌دهند، می‌توانند مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارند. در عین حال، آموزش روش خوبی است برای ایجاد ارتباط با حلقه‌هایی وسیع‌تر. آموزش مهارتی است که به‌شکلی گسترده قابل انتقال است و این در همه حرفه‌ها و صنایع، امری ارزشمند و مفید است.
تبریک برای تکمیل دوره آموزش خبرنگاری. اگر مایل به دریافت گواهینامه برای شرکت در این دوره هستید که توسط سازمان جهانی همکار ما، «مدیا ترینینگ استیشن» (Media Training Station)، صادر می‌شود، لطفا روی این لینک کلیک کنید تا دانش خود را از تمام ۱۰ درس دوره محک زنید و گواهینامه خود را دریافت کنید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر